Gözler, dolu ve doğrultulmuş bir silah kadar tehditkar ya da tekmeleme kadar aşağılayıcı olabilir; ama değişik bir ruh halinde yaydıkları iyilik dolu ışınlarla kalbimizin neşeyle dans etmesini de sağlayabilir.
RALPH WALDO EMERSON
İletişim; ilk çağlardan beri ifade edileni anlama, anlamlandırma, kendini ifade etme hususunda her canlının ihtiyacı olarak tanımlanabilir(3*). İnsanlar ilk çağlarda sözsüz iletişimle yani beden dili ve işaretlere dayalı iletişimle anlaşmışlardır. Zaman ilerledikçe sözsüz iletişim anlaşmayı sağlamada yetersiz kaldı. böylece insanlar aynı nesnelere aynı sesleri çıkararak anlaşmaya başladılar ve temeli dil olan sözlü iletişime geçtiler. Daha sonra insanlar konuşarak ifade ettiklerini yazmaya başladılar. Sonuç olarak insanlar için sözsüz iletişim olan beden dili ve sözlü iletişim olan yazı ve konuşma dili olmak üzere üç iletişim yöntemi oluştu(3*).
İletişim yöntemlerinin hepsi iletişim süreçlerinde önemli yere sahiptir. Yüz yüze iletişim sürecinde beden dili ve konuşma dili olukça önemli bir yere sahiptir(4*). Bu yüzden etkili iletişim sürecinde beden dili ve konuşma dilinin kullanımına dikkat edilmelidir. Etkili iletişim hayatın her anında gereklidir. Çünkü etkili iletişim problemlere çözüm, çatışmalara uzlaşım getirir(3*). Ayrıca etkili iletişim konuşmacının ikna ediciliğini kuvvetlendirdiği gibi söylediklerinin dikkatle dinlenilmesini ve anlaşılmasını da sağlar. Yani konuşmacı konumundayken dinlenilmek ve anlaşılırlığımızı arttırmak için etkili konuşmaya dikkat etmemiz gerekir(3*). Etkili konuşmada ifade edilenler kadar hatta belki de ifade edilenlerden daha önemli olan şey beden dilidir(4*). Çünkü beden dili sözel ifadenin en iyi tamamlayıcısıdır. Yani doğru beden dili ile tamamlanan sözel ifade etkili iletişimin temel taşıdır.
Beden Dili
Beden dili; el, kol, bacak yani vücut hareketlerinden oluşan “jest” ve yüz ifadelerinden oluşan “mimiklerin” birleşimi ile oluşan iletişim yöntemidir(4*). Beden dili etkili iletişim sürecinde söylenenler kadar önemlidir. Araştırmalar sonucunda ilk karşılaşmada dinleyicinin, konuşanın en çok beden dilini nasıl kullandığında dikkat ettiğine ulaşılmıştır(4*). İletişim süresince oturma şekilleri, ne tarafa dönük olunduğu, el, kol, bacak hareketleri iletişimin etkililiğine dair ipuçları verir. İletişim halindeyken başka yöne dönük olmak konuşmak istenmediğine, konunun ilgi çekici olmadığına ya da konuşmak için yeterli vakte sahip olunmadığında işaret eder(4*). Etkili bir iletişim süresince iletişim halinde olanlar bedenlerini birbirlerine dönerler ve göz teması kurarlar. Bedenleri hafifçe dışa doğru ve birbirine dönük olan kişilerin iletişim süreçlerinin iyi olduğu ve bu konuşmaya başka birinin de katılabileceği beden dilleri sayesinde anlaşılır(4*).
Beden dili mutluluk, hüzün, kızgınlık gibi duygularda sözel ifadeleri destekler niteliktedir. Sözel ifadeleri destekler nitelikte olduğu gibi tersini de destekler niteliktedir. Örneğin kinayeli söylemlerde; “O, bu işte en başarılı kişidir(!)” yazı dilinde ünlem (!) ile ifade edilirken beden dilinde jest ve mimiklerin küçümseyici ifadeleriyle anlatılır(4*).
Beden dilinin ifadeleri birçok meslek grubunda(öğretmen, polis, asker, avukat, hakim vb.) söylenilenin doğruluğu hakkında ipucu verir. Örneğin (şüphelinin katil olduğunu inkar ettiği bir durumda) polis şüpheliye suç aleti hakkında bir şey söylediğinde şüphelinin jest ve mimiklerinden yalan söylediğini anlar. Tabii ki beden dilinin ifade ettiklerini anlamak için beden dilini çok iyi bilmek ve çözümlemek gerekir. Meslek gruplarında olduğu gibi ebeveynler de beden dilinin verdiği ipuçlarıyla çocuklarının doğru söyleyip söylemediğini anlayabilir.
Etkili iletişimi sağlamak konuşmacıyı her zaman öne taşır. Arkadaş ortamında dinlenilmeyi, konferansta dikkate alınmayı, iş görüşmelerinde dikkat çekici ve güvenilir olmayı ayrıca günlük hayatta problemlerin çözümüne hızlı ulaşmayı sağlar(3*). Söylenilenlerin önemli olduğu kadar beden dilinin de önemli olduğu unutulmamalıdır. Çünkü beden dilinin doğru kullanımı ve söylenilenlerin niteliği etkili iletişime ulaşmanın kilit noktasıdır(4*).
Kültürlerarası Beden Dili
Bireyler kendilerine özgüdürler. Her bireyin sevdiği, sevmediği, yanlış bulduğu hareketler ve düşünceler vardır. Fakat tabii ki bireyler birbirilerinden etkilenirler. Kültürler de bireyler gibi birbirlerinden farklılaşırlar. Aynı zamanda yine bireyler gibi birbirlerinden etkilenirler(1*). Beden dili kullanımında altı temel duygunun bedensel ifadelerinde kültüre bağlı bir farklılaşma yoktur. Yani bütün kültürlerde öfke, korku, tiksinme, mutluluk, şaşkınlık ve üzüntü aynı mimiklerle ifade ediliyor(4*). Bu altı temel duygu dışında kullanılan jest ve mimikler farklı kültürlerde farklı anlamlara gelmektedir.
Kültürlere göre değişen jest ve mimiklere örnekler:
- İşaret parmağı ve başparmağın çember oluşturacak şekilde birleşmesi, diğer parmakların yukarı doğru bakacak şekilde tutulması: ABD’de “tamam”, Japonya’da “para”, Fransa’ da “sıfır”, Meksika’da “seks” anlamlarına gelir(1*).
- Baş sallama hareketi: Türkiye’ de başı aşağı-yukarı sallamak “evet”, sağa-sola sallamak “hayır” anlamlarına gelir. Fakat Hindistan’ da bunun tam tersi geçerlidir. Başı aşağı-yukarı sallamak “hayır”, sağa-sola sallamak “evet” anlamlarına gelir(1*).
- Göz teması kurmak. Nijerya, Tayland gibi ülkelerin kültürel yapısında göz temasından kaçınma vardır. Bu kültürde büyüklerle göz teması kurmak “saygısızlık” anlamına gelir. Amerikan kültüründe ise doğrudan göz teması önemlidir. Bu kültürde göz teması kurmayan kişinin yalan söylediğine ve kaçmaya çalıştığına inanırlar(1*).
Amerika’ ya göçmen olarak gelen çok sayıdaki Vietnamlı öğrenci saygılarını kendi kültürlerindeki gibi yere barak ifade ettiklerinde, Amerikalı profesör çoğu kez öğrencinin yalan söylediğini ve utancından kendi yüzüne bakamadığını düşünmüştür.
DOĞAN CÜCELOĞLU
Farklı bir kültürle bir araya gelince yanlış anlaşılmalar olmaması için kültürlerarası beden dillerindeki farklılıkları incelemek ve öğrenmek faydalı olur. Böylece ifade edilenleri anlamak kolaylaşır. Ayrıca kendi ifadelerimiz güç kazanır.
Kaynakça
- Aronson, E., Wilson, T.D., Akert, R.M. (2010). Sosyal Psikoloji. (1.baskı). Kaknüs Yayınları.
- Cüceloğlu, D. (1991). İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. (35. baskı). Remzi Kitabevi
- Koçyiğit, M. Etkili İletişim ve Duygusal Zeka. (3. baskı). Eğitim Yayınevi. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=jySjDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA78&dq=etkili+ileti%C5%9Fim&ots=e7XmymVT5h&sig=i3LG3aFueR7wyJ35rqf9YKovmgA&redir_esc=y#v=onepage&q=etkili%20 , Erişim tarihi: 11.07.2021
- Özdemir, A. Beden Dili. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=ECoXEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA11&dq=etkili+ileti%C5%9Fim+ve+beden+dili&ots=xDjbeqFbWf&sig=gLzeRKbTNllvOB34UmSKaH74wec&redir_esc=y#v=onepage&q=etkili%20ileti%C5%9Fim%20ve%20beden%20dili&f=false , Erişim tarihi: 10.07.2021
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
