Koronavirüs, ilk olarak Çin’in Wuhan kentinde başlayan, daha sonra dünyaya yayılan bir virüstür. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, çoğu birey bu durumu kalıcı sonuçları olmadan kendisi atlatabilir. Risk grupları daha çok yaşlılar ve altta başka sağlık sorunları olan kişilerdir. Hasta hissedildiğinde evden çıkmamak, elleri yıkamak ve yüze dokundurmamak oldukça işe yarar. Bunun dışında kalabalık ortamlardan olabildiğince uzak kalmak, virüsün yayılmasını önemli derecede önler.
Ancak artan ölüm haberleri ve virüsün giderek yayılması, Covid-19’u bizler için stres faktörü haline getirebilir. Bu hastalık hakkında korku ve endişe başlayıp yoğunlaşabilir, hatta tıpkı virüs gibi bulaşabilir. Araştırmalar, insanların paniklediğine şahit olduğumuzda (örneğin market raflarının boşaldığını gördüğümüzde) beynimizin benzer bir kaygı artışıyla karşılık verdiğini gösteriyor. Sürekli kaygıyla yaşamak sağlığımız için tehlike arz eder: Ne kadar panik olursak, bağışıklık sistemimiz o kadar işlevsiz hale gelir. Stres ve endişe ile başa çıkmak bizi, önem verdiğimiz insanları ve topluluğumuzu güçlendirir.
Stresle Başa Çıkmak Mümkün
Her bireyin stresli durumlara olan tepkisi farklıdır. Ancak baş edebilmek mümkün. Salgına nasıl yanıt vereceğimiz; geçmişimize, kişisel özelliklerimize ve içinde bulunduğumuz topluma bağlı olarak değişir. Strese verilen tepkiler şu kişilerde daha yoğun olabilir:
- Yaşlılar ve kronik hastalığı olan kişiler
- Çocuklar ve ergenlik çağındaki gençler
- Doktorlar ve sağlık çalışanları
- Madde kullanan veya zihinsel olarak sağlık sorunu yaşayanlar
Salgın sonucunda stres şunlara sebep olabilir:
- Kendi sağlığınız ve sevdiklerinizin sağlığı hakkında korku ve endişe
- Uyku ve yeme düzenindeki değişiklikler
- Uykuya dalmada problemler
- Kronik sağlık sorunlarının kötüye gitmesi
- Alkol, tütün veya diğer ilaçların kullanımının artması
Ebeveynler
Tüm çocuklar ve gençler strese aynı şekilde tepki vermese de bazı ortak durumlar şunlardır:
- Küçük çocuklarda aşırı ağlama veya sinirlilik
- Dikkat ve konsantrasyonda zorluklar
- Bebeklik dönemine dönme (yatak ıslatma vb.)
- Sağlıksız yeme
- Gençlerde sinirlilik ve taşkınlık, alkol, tütün veya diğer ilaçların kullanımı
- Geçmişte zevk alınan aktivitelerden kaçınma
- Açıklanamayan baş ağrısı veya vücut ağrısı
Çocuklarınızla iletişim kurun. Covid-19 hakkındaki sorularını yanıtlayın ve çocuğunuzun anlayabileceği şekilde paylaşın. Kendilerini üzgün hissettiklerinde sorun olmadığını bildirin. Bu süre zarfında kendi duygularını nasıl yöneteceklerini sizin davranışlarınızı ve duygularınızı gözlemleyerek öğreneceklerini unutmayın. Ebeveynler ayrıca çocuklara rutin oluşturarak durumu hafifletmeye yardımcı olabilirler. Öğrenme aktiviteleri, rahatlatıcı veya eğlenceli etkinlikler de işe yarayabilir.
Çocuklara korku ve üzüntü gibi duyguları ifade etmenin yollarını bulmalarında yardımcı olun. Her çocuğun duygularını ifade etme biçimi farklıdır. Bazen oyun oynama veya resim çizme gibi etkinlikler yapmak süreci kolaylaştırabilir. Çocuklar duygularını güvenli ve destekleyici bir ortamda ifade edebilmeleri ve iletebilmeleri durumunda kendilerini rahatlamış hissederler.
Sağlık Çalışanları
Covid-19’a müdahalede bulunmak sizi duygusal olarak yıpratabilir. Baskı altında hissetmeniz oldukça olası ve normaldir. Stresli olmanız hiçbir şekilde işinizi yapamayacağınız ya da zayıf olduğunuz anlamına gelmez. Zihinsel ve psikososyal sağlığınızı korumak, fiziksel sağlığınızı korumak kadar önemlidir. Bu süreçte uygulayabilecekleriniz şunlardır:
- Fiziksel (yorgunluk, hastalık) ve zihinsel (korku, yoksunluk, suçluluk) gibi belirtileri öğrenin.
- Şu anda kendinize iyi bakın. Çalışma sırasında veya vardiyalar arasında yeterli dinlenme ve mola verme, yeterli ve sağlıklı beslenme, fiziksel aktivitelerde bulunma ve aileniz, arkadaşlarınızla iletişimde kalma gibi size yardımcı olabilecek durumları karşılamaya çalışın.
- Tütün, alkol veya benzeri maddeleri kullanmaktan kaçının. Uzun vadede, bunlar zihinsel ve fiziksel sağlığınıza zarar verebilir.
- Covid-19’dan etkilenen insanlar için nasıl destek sağlanacağını ve bunların mevcut kaynaklarla nasıl ilişkilendirileceğini bilin. Bu özellikle ruh sağlığı ve psikososyal desteğe ihtiyaç duyanlar için önemlidir.
- Covid-19 ile ilgili sürekli olarak haber takip etmeyi bırakın.
- Eğer bunaldıysanız ya da salgından önceki halinizden farklı olduğunuzu hissediyorsanız yardım isteyin.
Yaşlılar
- Özellikle demansı olan yetişkinler, salgın sırasında veya karantinadayken daha öfkeli, stresli, tedirgin olabilirler. Bunun sonucunda içe kapanma görülebilir. Aileler ve akrabalar aracılığıyla duygusal destek sağlamak önemlidir.
- Yaşlılara şu anda neler olduğu ve riskin nasıl azaltılacağı hakkında net bilgi verin. Gerektiğinde bilgileri tekrarlayın. Bu bilgilerin açık, saygılı ve sabırlı bir şekilde iletilmesi gerekir. Bilgilerin yazılı olarak veya resimlerle gösterilmesi de yararlı olabilir.
- Altta yatan başka bir hastalıkları varsa, şu anda kullanmakta olduğu ilaçlara eriştiğinden emin olun.
Genel Popülasyon
- Koronavirüs birçok coğrafi bölgede, birçok ülkeden insanı etkilemiş ve etkilemeye devam etmektedir. Bu süreçte hangi milletten olursa olsun herkese empatiyle yaklaşmaya çalışın. Covid-19′dan etkilenen insanlar yanlış bir şey yapmadılar. Desteğimizi, şefkatimizi ve nezaketimizi hak ediyorlar.
- Hastalığı olan kişilerden “Covid-19 vakaları”, “kurbanlar”, “hastalıklılar” veya aileleri için “Covid-19 aileleri” diye söz etmeyin. Damgalamayı azaltmak için bu tarz söylemlerden kaçının. Bunlar “Covid-19 olan insanlar”, “Covid-19 için tedavi gören insanlar”, “Covid-19’dan iyileşen insanlar” ve “Covid-19’dan iyileştikten sonra hayatları işleriyle, aileleriyle devam edecek olanlar.”
- Haberleri takıntılı bir şekilde kontrol etmeyi bırakın. Yeni gelişmeleri günde bir, maksimum iki kez kontrol etmek yeterlidir. Sürekli yeni bilgi araştırmak streslidir ve bunlara ihtiyacınız yoktur.
- Gerçekleri öğrenin. Endişeli olduğumuzda genellikle okuduğumuz şeylere inanma eğiliminde oluruz. Koronavirüs hakkında haberleri takip ederken daha gerçekçi bir yaklaşım benimsemekte fayda vardır. Ailenizden, arkadaşlarınızdan veya sosyal medyadan aldığınız bilgileri doğrulayın. Resmi sitelerden bilgi alın.
- İletişimde kalın. Bizler sosyal varlıklarız. Başkalarının varlığında, beynimiz serotonin (ruh halini yükseltir), dopamin (zevk ve ödül duyguları verir) ve endorfin gibi kimyasalları serbest bırakır. Ayrıca sosyal bağlantıların sürdürülmesi hayatın normal seyrinde devam ettiği mesajı verir, duyguları paylaşmak ve stresi azaltmak için fayda sağlayabilir. Telefonla konuşarak, mesajlaşarak veya sosyal medya platformlarındaki kişilerle sohbet ederek virüs bulaşma riskinizi artırmadan bu bağlantıları koruyabilirsiniz. Resmi web sitelerinde bulduğunuz yararlı bilgileri arkadaşlarınızla ve ailenizle paylaşmaktan çekinmeyin. Kendi kaygılarıyla başa çıkmalarına yardımcı olacaktır.
- Paniğe katkıda bulunmayın. Elbette, korkularınız hakkında arkadaşlarınızla ve ailenizle konuşun. Ancak sosyal medyayı endişelerinizle doldurmayın. Anksiyete bulaşmasını azaltarak arkadaşlarınıza ve sevdiklerinize iyi bakın.
- Günlük program oluşturun. Uyanma-uyuma zamanı, egzersiz, üç öğün yemek gibi düzenli yaşamın parçası olan maddelerden yeni bir rutin oluşturun. Sabah alarmınızı kurun, duş alın, kahvaltı yapın, biraz iş yapmak için oturun, programlı molalar verin vb.
- Dikkatinizi dağıtın, sakinleşin ve meşgul olun. Yapacak bir şeyiniz yoksa, zihniniz endişelenmeye başlayacaktır. Fiziksel aktiviteler (bir şeyler çizmek, yazmak, yemek yapmak, egzersiz yapmak) ve zihnini meşgul eden bilişsel aktivitelerle (sudoku, bulmaca, kitaplar, filmler, masa oyunları vb.) meşgul olmaya çalışın. Banyo yapın, bir fincan sıcak çay için, en sevdiğiniz yemeği yiyin, yatıştırıcı müzik dinleyin. Beyin ve bedenimize bakma zamanı.
Önerilen diğer yazılar:
- Stres hakkında detaylı bilgi için tıklayın
- Market rafları neden boşaltıldı?
- Nefes almayı unutma!
Kaynakça:
- https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/mental-health-considerations.pdf?sfvrsn=6d3578af_8
- https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/managing-stress-anxiety.html
- https://www.psychologytoday.com/us/blog/pain-explained/202003/anxiety-contagion-tips-relief
- https://www.apa.org/helpcenter/pandemics
- Görsel: Vektor Kunst tarafından Pixabay‘a yüklendi
Erişim tarihleri: 21.03.2020
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
