Bilişsel PsikolojiPsikolojik Rahatsızlıklar

Demans Nedir, Nedenleri, Türleri ve Tedavisi

Çevremizde, en yakınımızda hatta kendimizde dahi rastlayabileceğimiz bir hastalıktır. Çoğumuz günlük hayatta karşılaştığımız unutkanlıklarımızdan yakınırız ama bu unutkanlıkları demans için tanı kriteri olarak kabul edemeyiz. Bununla birlikte kişinin davranışlarında ve hatta kişiliğinde dahi değişmeler meydana geliyor ise o zaman demans için şüphelenmeye başlamak doğru olabilir. Bu yüzden belirtilerinin ne olduğunu, türlerini ve nasıl tedavi olacağını bilmemiz gerekir. Bilindiği üzere genellikle 65 yaş üstü bireylerde görülmektedir fakat bazı tür demanslar genç yaşlarda görülebilir. Demans bireyin sosyal, aile ve iş hayatında giderek yıkıma yol açabilmektedir.

Demans Nedir?

Halk dilinde bunama olarak bilinen; bellek ve dil yetileri, soyut düşünme ve yargılama gibi zihinsel işlevlerde meydana gelen yetersizlik durumudur. Demans, zihinsel işlevlerin doğuştan değil sonradan yitirilmesidir. Bu yüzden bireye, aileye, topluma ağır sorumluluklar yükleyen ve boyutları hızla çoğalan bir sorunlar kümesidir. Beyni etkileyen durumun ne olduğuna, nasıl etki ettiğine bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Yaş ilerledikçe demans riski artmaktadır. Öyle ki Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2003 yılında yayımlanan Global Hastalık Yükü çalışmasına göre demans 60 yaş üstü nüfusta en önde gelen yetiyitimidir. (1*)

Demansın Belirtileri Nelerdir?

  • Davranışlarda anı değişimler olur. Kimi zaman çoşkulu kimi zamansa moralsiz, keyifsiz , durgun ruh hali içerisindedirler.
  • Dil işlevlerinde ve ilişki kurmada bozulmalar meydana gelir. Konuşurken doğru kelimeleri bulmada zorluk çekerler.
  • Dikkatleri dağınıktır, belli bir konuya uzun süre odaklanamazlar bu yüzden konuları, olayları takip etmekte güçlük çekerler.
  • En önemli belirtisi unutkanlıkları ve hafıza sorunlarıdır. Özellikle yakın geçmişlerini unuturlar. Tanıştığı kişileri, günleri, ayları hatta yılları unutup karıştırabilirler. Yaşadıkları yerin yolunu dahi unutup, kaybolabilirler.
  • Düşüncelerinde de bozukluklar meydana gelir bu bozukluk daha çok hırsızlık üzerine olabilir. Küçük bir çocuk için dahi benim eşyalarımı kullanıyor, paramı çalıyor diyebilir.
  • Kişilik değişimleri görülebilir. Hiç yapmayacağı hareketler veya kelimeler kullanmaya başlayabilir.
  • Kişi giderek günlük yaşamdaki işlerini, bakımlarını, ihtiyaçlarını yerine getirmede güçlük çeker.
  • Duygulanımlarında anksiyete(bunaltı), çökkünlük, ilgisizlik olabilir. Bunaltılar kişilerin panik olmalarına neden olabilir.

Yaşlı bir hasta eski arkadaşlarının isimlerini, telefon numaralarını, günlük olayları unuttukça öyle bir sıkıntıya kapılıyordu ki unuttuğu şeyleri anımsayabilmek için çevresindekilere hatta başka kentte tanıdıklarını sürekli telefonla sorular soruyor, sabaha kadar bunaltı içinde unuttuklarını anımsayabilmek için yollar araştırıyordu.

(1*)

Demans Türleri

  1. Alzheimer
  2. Lewy Cisimcikli Demans
  3. Damarsal (Vasküler) Demans
  4. Frontotemporal Demans (Pick Hastalığı)
  5. HIV Hastalığına Bağlı Demans

Alzheimer

Daha çok demans ile karıştırılan, beyin korteksinin işlevini yerine getirememesinden kaynaklanan geri dönüşümsüz bir hastalıktır. Demans hastalarında en çok görülen türdür. Demansta olduğu gibi yaş ilerledikçe daha çok rastlanılır ama erken yaşlarda da görülebilir. Kadınlarda erkeklere oranla 2-3 kat daha fazladır.

Ailede Alzheimer öyküsü olması önemli bir risk faktörüdür.

Birinci derece akrabalarında Alzheimer olan kişilerde Alzheimer görülme olasılığı olmayanlara oranla iki kat daha fazladır.

(1*)

Alzheimer ve Demans Arasındaki Fark Nedir?

Birbirlerine benzer hastalıklardır öyle ki çok fazla birbiri ile karıştırılmaktadır. O yüzden beynin hangi bölgesinde ve işlevinde nasıl bir sorun meydana geldiği önemlidir. En önemli farkları ise Alzheimer bir demans türüdür. Yani her Alzheimer hastası demans hastasıdır ama her demans hastası Alzheimer hastası değildir.

Lewy Cisimcikli Demans

Beyinde protein birikimi sonucu meydana gelir. Hastalığın başlangıcında Parkinson belirtileri görülür, titreme ve hareketlerde yavaşlama gibi ve bu belirtiler giderek ağırlaşır. Parkinson belirtisine ek olarak kişi halüsinasyonlar görür ve bilişsel yıkımı meydana gelir.

Damarsal (Vasküler) Demans

Alzheimerdan sonra en çok rastlanılan demans türüdür. Beyin damar hastalıklarına bağlı olarak beyindeki damarların tıkanmasıyla ortaya çıkan bilişsel yetersizlik durumudur. Hastalar genellikle felç geçirdikten sonra doktora başvururlar.

Frontotemporal Demans (Pick Hastalığı)

Diğer demans türlerinden farklı olarak 65 yaş altında görülen beynin ön ve yan lobunun işlevlerini yerine getirememesinden kaynaklanan bir hastalıktır. Bu hastalarda kişilik değişimi ve toplum tarafında uygun görülmeyecek davranışlarda bulunma sık görülür.

HIV Hastalığına Bağlı Demans

HIV tedavisi görmeyen ve HIV’ın yol açtığı enfeksiyonla beyinde yıkılmaya neden olan demans türüdür.

Demans Tedavisi

  • Hastalık için kesin bir tedavi var demek güçtür çünkü demansın geri döndürülebilir boyutta olup olmadığı önemlidir. Bu durum çok nadir görünmektedir. Tedavi şekli demansın nedenlerine bağlı olarak değişebilir, gerekli tıbbi işlemler yapıldıktan sonra demans geri döndürülebilir boyuttaysa eğer yine ilaç, vitamin veya hormon takviyesiyle tedavi edilebilir fakat kullanılan ilaçlar hastanın bunaltısını ve çökkünlüğünü arttırıcı özellikte olmamalıdır. Erken teşhis her hastalıkta olduğu gibi demans içinde oldukça önemlidir çünkü kişinin kendi yaşamı kadar çevresindekilerin yaşamı da etkilenebilmektedir ve bu duruma göre önlemler alınmalıdır.
  • Demans hastalarının kendi tanıdık çevrelerinde bakım ve tedavi görmeleri daha iyidir, hastaneye veya başka bakım merkezlerine yatırılmaları hastada hızla bir çöküşe neden olabilir.

Demans hastalarında mümkün olduğu kadar yer değişikliğinden kaçınmakta yarar vardır. Ülkemizde bunaması olan insanların sıklıkla, sırayla çocuklarının evlerinde bakılır. Her 2-3 ayda bir yaşama ortamının değişmesine uyum sağlamak demansı olan bir insan için oldukça güçtür. Bu durum hastalığın gidişini olumsuz yönde etkileyebilir.

(1*)

Demans hastalarının günlük bakımlarından, beslenmelerinden ziyade günlük yaşamda başka işlerle de uğraşması çok önemlidir. Hastaları boş bırakmamak, ellerinin yatkın oldukları, hoşlandıkları aktivitelere yönlendirmek ve desteklemek, yürüyüşlere çıkarmak ve zor olmayan bedensel ve bilişsel egzersizler yaptırmak hasta için önemlidir.

Demans Hastası İle Nasıl İletişim Kurulmalı?

  • Demans hastaları iletişim kurmada zorluk yaşarlar bu yüzden bu zorluğu bir nebze olsun azaltmak için iletişim halindeyken normal konuşma hızımızdan yavaş ve konuşma tonumuza, tavrımıza dikkat etmeliyiz.
  • Dikkatleri çok dağınık olduğu için birden fazla kişinin konuşmasına odaklanamazlar, o an için iletişime geçen kişi sayısının azaltılması mümkünse teke indirilmesi hasta için daha olumlu olur.
  • Zamanla dil işlevlerinde bozulmalar meydana geliyor ve bazı kelimeleri hatırlayamıyorlar bu yüzden daha basit cümlelerle, kelimelerle iletişim içinde olmalıyız.
  • Hastalığın belirli bir evresinden sonra kişi kendi ihtiyaçlarını karşılayamaz duruma gelir ve bu yüzden bakıma ihtiyacı olur, bunları karşılarken hastaya çocuk gibi davranılmamalıdır.
  • Hastayı strese sokabilecek durumlardan kaçınmalıyız. Çevresindeki kişileri hatırlamayabilirler bu yüzden iletişim içinde olunan kişilerin tekrar tekrar isimlerini hatırlatmak kişinin stresini azaltır.

Demans Türleri İçin Film Önerisi

  1. Evim Sensin (Alzhimer)
  2. Still Alice (Alzheimer)
  3. Beni Unutma (Pick Hastalığı)

Kaynakça:

  1. Prof. Dr. M. Orhan Öztürk. (2015). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Ankara:Bayt Yayıncılık.
  2. https://getappvice.com/tr/alzheimer-nedir-alzheimer-hastaligi-belirtileri/
  3. https://npistanbul.com/noroloji/demans
  4. http://www.demenscentrum.se/globalassets/faktablad_pdf/turkiska/fakta_bil_turkiska.pdf
  5. https://www.istanbulcerrahi.com/tr/saglikli-bilgiler/noroloji-blog/demans-hakkinda-merak-edilenler
  6. https://www.psikolojik.gen.tr/demans.html
  7. http://www.videnscenterfordemens.dk/media/1079707/140804%20vaskul%C3%A6r%20demens_4_tyr.pdf
  8. https://www.kemalarikan.com/bunama-hakkinda-ayrintili-bilgi.html
  9. Resim Gerd Altmann tarafından Pixabay’a yüklendi

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Bir Yorum

  1. Zülal Karakuş dedi ki:

    Yeterince açıklayıcı olmuş. Çok teşekkürler tüm bilgiler için 🙏🏿

Başa dön tuşu