Özgürlük, bir insanın hiçbir etki altında kalmadan düşünebilmesi ve istediği davranışları gerçekleştirebilmesidir. Peki biz ne kadar özgürüz? Günlük hayat içerisinde bu sorunun cevabını hiç düşündünüz mü?
Bir düşünelim; sınırsız bir özgürlüğümüz olsa, istediğimiz her şeyi yapabilsek, devletler, dinler, ideolojiler, ahlaki değerlerin çizdiği sınırlar olmasa neler olurdu? Bu önemli sorular yüzlerce yıldır filozofları meşgul etmesinin yanında psikologlar bu konularla ancak son yıllarda ilgilenmeye başlamıştır.
Baumeister’a göre psikoloji genel olarak Freud, Democritus, Spinoza, Comte gibi düşünürlerin izinden giderek determinist bir bakış açısı benimsemiştir. Peki determinizm nedir ?
Determinizm bakış açısına göre insan, ahlaki eylemde bulunurken özgür değildir. Çünkü, insan ahlaki eylemlerinde bulunurken önce psikolojik, toplumsal, ahlaki, hukuki, ideolojik vb. filtrelerden geçer ve eylemlerini bu filtrelere göre şekillendirir. Bu durumda determinizme göre insan yapmış olduğu davranışlarda kendi özgür iradesini kullanamaz.
Determinizmden etkilenen bir psikanalist olan Freud, id-ego-süperego kavramlarından bahsetmiştir. Ego, insanın gerçekçi yönünü; id, insanın bebeksi yönünü; süperego, mükemmeliyetçi yönünü yansıtır. Bence insan eylemlerde bulunurken ego, id ve süperego arasındaki çatışmaları gidermeye çalışan bir yapıdır ve ego, günlük hayatta karşılaştığı problemleri gerçeklik ilkesine göre çözer. Egonun fonksiyonu, id’in isteklerini iki şeye uygun olarak karşılamaktır: gerçek dünyada var olan baskı ve fırsatlar ile süper egonun talepleri.
Mesela yolda birisinin elinde çok sevdiğiniz bir çikolata gördünüz ve onu almak istiyorsunuz
İD: “Git onun elinden çikolatayı kap ve onu sen ye!”
EGO: “O kişiden çikolatayı kibarca iste ”
SÜPER EGO: ” Hayır, ondan çikolatayı almamalısın da istememelisin de. Bu çok ayıp bir şey!”
Bu örnekte de görüldüğü gibi ego eylemlerini bir takım filtrelere göre gerçekleştirmekte, sonuç olarak sınırsız bir özgürlük mümkün değildir ancak belli sınırlar içerisinde hepimiz özgür insanlarız.
Kaynakça:
https://www.ppd.com.tr/id-ego-
Alper, S., Sümer, N. (2017). Özgür İrade ve Belirlenimcilik Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlaması ve Psikometrik Özellikleri.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
özgürlüğün tanımını baştan aşağı yanlış yapmışsın. Bana öyle bir insan söyle ki herhangi bir etki altında kalmasın.
Johann Gottlieb Fichte’nin özgürlük kavramını konuşulabilir. Özgürlüğü kavramsal olarak açık ve seçik ele almıştır. ”etki”lenmemek elde değil.