Beslenme

Glutensiz Beslenme Nedir? Gluten İçeren Besinler ve Alternatifleri

Tahıllar geçmişten günümüze kadar sofralarımızda tüketilen, çoğu zaman beslenme temellerimizi oluşturan besin gruplarındandır. Arpa, buğday, çavdar gibi tahıllar yıllar boyunca soframızın vazgeçilmezi haline gelmiştir. Gluten, başta buğday olmak üzere arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllarda bulunan bitkisel kaynaklı proteindir. Yaşam koşulları ve beslenme alışkanlıkları değişse dahi tahıllar beslenmede hala oldukça büyük bir yere sahiptir. Günümüzde birçok hastalıkla ilişkilendirilen glüten tüketimi, son zamanlarda oldukça tartışmalı bir konu haline gelmiştir. Glutenin tahıllarda bulunan bitkisel proteinler olduklarını söylemiştik. Gluten aynı zamanda ekmeğin gözenekli yapısının oluşmasında ve pişirme sırasında kabarmasında önemli rol oynar. Gluteni beslenmeden tamamen çıkaran tartışmalı beslenme yönteminin vücuda olan etkilerini yazımızda inceleyeceğiz.

Gluten Kaynakları Nelerdir?

Temel olarak arpa, buğday, çavdar, yulaf ve bu tahılları ihtiva eden her besinin glüten içerdiğini söyleyebiliriz. Bu besinler;

  • Ekmek
  • Bulgur
  • Kuskus
  • Şehriye
  • Tarhana
  • Makarna
  • İrmik
  • Un ve unlu ürünler
  • Hamur işleri (Kek, pasta, kurabiye, poğaça, simit )
  • Un temelli tatlılar (baklava, revani vb.)
  • Un ilave edilen terbiyeli çorbalar
  • Paketli hazır gıdalar (hazır çorba, bulyon vb)
  • Galeta unu
  • Bira ve votka gibi içecekler de malt içeriklerinden ötürü glüten içerdiği için yasaklar listesindedir.

Çölyak Hastalığı ve Glutensiz Beslenme

Glüten bazı kişilerde sindirilemez ve bazı bağırsak sorunlarına yol açabilir. Bu bağırsak sorunları kişide şişkinlik, hazımsızlık, gaz sancısı gibi problemler yaratarak yaşam kalitesini doğrudan düşürücü etkiye sahiptir. Glutenin ve bazı tahıl proteinlerinin sindirilememesi bağırsakta kalıcı bir sorun olan çölyak hastalığının belirtisidir. Çölyak hastalığında glüten, ince bağırsak zarlarına zarar vererek vücuda alınan besinlerin emilimini büyük oranda baskılar.

Bu problemlerin yaşanmaması ve glütenin vücuda geri dönüşü olmayan hasar bırakmaması için glüten diyetten çıkarılarak glütensiz beslenme planı hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Vücuda alınan besinlerin tam emilimi ve bu besinlerden alınan verimin maksimum olabilmesi için bu plana uyulmalıdır.

Peki ya ne yiyeceğiz? Gluten içermeyen gıda temelli beslenme ve glutensiz diyet programını uygulayan kişilerin besin seçenekleri kısıtlıdır. Bu bireyler aşağıdaki gıdaları tercih ederek glutensiz beslenme programını rahatlıkla sürdürebilir.

Glutensiz Gıda Alternatifleri

Barbunya, mercimek, kuru fasulye, soya fasulyesi, nohut gibi bakliyatlar

Süt, yoğurt, peynir, kefir, ayran gibi süt ve süt ürünleri

Pirinç, patates, mısır, kinoa, keten tohumu, teff, chia tohumu

Taze meyve ve sebzeler

Mısır, soya, pirinç, patates ve fasulyeden yapılmış glutensiz unlar

Glutensiz unlar (patates, fasulye, mısır ve soyadan elde edilmiş)

Ceviz, fındık, badem gibi işlenmemiş kabuklu kuruyemişler (kontaminasyon riskine karşı)

Patates ve mısır nişastası        

Tüm katı ve sıvı yağlar

Şeker (beyaz şeker ve esmer şeker)

Yumurta, tavuk, kırmızı et, hindi eti, balık ve deniz ürünleri gibi protein kaynakları

Kırmızı et, tavuk, yumurta, balık ve deniz ürünleri gibi protein kaynakları

Gluten İntoleransı Nedir?

Çölyak hastalığı bulunmayan bireylerde çölyak ile benzer özelliklere sahip belirtiler görülebilir. Çölyak dışı gluten duyarlılığı olarak da bilinen bu durum çölyak hastalığından daha sık ortaya çıkar. Kesin bir tanısı olmayan gluten intoleransının somut belirtileri, gluten içeren gıdaların beslenme programlarından çıkarılmasıyla hafifliyor veya geçiyorsa gluten intoleransı varlığından söz edilebilir. Yasaklı besinlerin vücuda verdiği etkiler takip edilerek, bu besinlerin beslenme programından yavaş yavaş denenmesi ve etkilerinin gözlenmesi teşhis için en önemli yöntemlerdendir. Sağlık durumunun sıkı takibi ve gözlemi bu süreçte oldukça önemlidir.

Eğer gluten içeren besinleri tükettiğinizde;

Karın ağrısı, ishal, kabızlık, bulantı, kusma, baş ağrısı, görmede bulanıklık, ellerde ve ayaklarda uyuşma hissi, yorgunluk hali ve kilo kaybı gibi sorunlar yaşyorsanız gluten duyarlılığınızın olma ihtimali yüksektir. Bu durumda doktorunuzla ve diyetisyeninizle birlikte size en uygun tedavi ve beslenme programını uygulayarak yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.

Glutensiz Beslenmenin Zararları Var Mıdır?             

Glutensiz belenme programı birçok besinin tüketiminde kısıtlanmaya gidilmesini gerektirir. Bu gıdaların başında tahıl grubu olan ekmek ve ekmek yerine geçen besinler (makarna, bulgur vb.) gelir.

B vitamini yönünden oldukça zengin olan tahılların tüketimi sınırlandığında vücutta B vitamini eksiklikleri görülür.

B vitamini eksikliğinden beyin, sinir sistemi ve kalp üzerinde ciddi sonuçlar meydana getirebilir. Bununla beraber aşırı kilo kaybı, hafıza problemleri ve sürekli halsizlik ve yorgunluk hali gibi bazı durumlar da B vitamini eksikliğine bağlı gözlemlenebilir.

İlerleyen süreçlerde vücut sağlığının etkilenmemesi için diyetten çıkarılan besinler yerine benzer besin değerleri içeren gıdalar alınarak vücuttaki vitamin dengesi sağlanmalıdır.

Başta ekmek olmak üzere tahıl içerikli besinler aynı zamanda iyi birer lif kaynağıdır. Yeterli posa alınamazsa glutensiz beslenen bireylerde kabızlık, şişkinlik ve gaz problemleri sıklıkla görülür.

Bu durumun önüne geçmek için taze meyve ve sebzeler sıklıkla tüketilmeli, elma, armut, kuru kayısı, probiyotik içerikli besinlere ara öğünlerde yer verilmelidir.

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu