Jean Piaget (1896-1982)

Çocukluk Dönemi

Jean Piaget, 9 Ağustos 1986 yılında İsviçre’nin küçük bir şehri olan Nauchatel’de dünyaya gelmiştir. Nauchatel bir üniversite şehridir. Babası ortaçağ uzmanı bir tarihçi ve annesi ev hanımıdır. Doğduğu şehrin onun, bilimsel hayatına etkisi büyük olmuştur. Piaget, daha küçük bir çocukken doğayı, kuşları, balıkları ve diğer hayvanları izlemekten büyük zevk almıştır. Bir gün izlediği beyaz bir kuş üzerine yazdığı yazıyı gönderdiği tabiat dergisi çok beğenmiş hemen yayımlamıştır. Yazısının dergide yayımlanmasından sonra Nauchatel Doğa Tarihi Müzesi’nde Hayvan Koleksiyonları Sınıflandırma bölümüne atanarak burada bir süre müdür yardımcılığı yapmıştır. Bu görevi yaptığı süre zarfında yumuşakçalarla ilgili araştırmalar yapmıştır. Bu konu üzerine bir dizi yazı yazmıştır. Yumuşakçalarla ilgili yazılarını yaklaşık 18 yaşına kadar yayımlamaya devam etmiştir. Bu yazılardan bir tanesi ona Cenevre Doğa Tarihi Yönetim Kurulu üyesi olma şansı vermiş, ancak Piaget, lise eğitimini tamamlayabilmek için bu teklifi reddetmiştir⁽³⁾.

Jean Piaget, aynı senenin yaz tatilinde İsviçre’de tanınmış bir bilgin olan olan dedesi Samuel Cornut ile görüşmüştür. Dedesinin yanında kaldığı sürede dedesi Piaget’nin biyolojiye çok ilgili olduğunu görmüş ancak bakış açısını bununla sınırlamaması gerektiğini düşünmüş ve onu felsefe alanına yönlendirmiştir. Piaget felsefe alanında bilgi sahibi oldukça epistemoloji ile ilgili araştırmalar yapmış,” bilgi nedir? “sorusunun cevabını aramıştır. Araştırmaları doğrultusunda bilgi nedir? sorusuna en detaylı cevabın, felsefi ve bilimsel yaklaşımın birlikteliği ile verileceği sonucuna varmıştır⁽¹⁾.

Gençlik Yılları

Genç dönemlerini biyoloji ve epistemoloji alanlarında yoğun araştırmalar yaparak geçiren Piaget, bu iki alan arasında bir köprü kurmanın gerekli olduğunu düşünerek bunun için çabalamıştır. Epistemoloji alanında sorularına, biyoloji alanının bilimsel yöntemi ile cevap bulmaya çalışmıştır. 1916’da Nauchatel Üniversitesi’nde Doğa Bilimleri alanında lisans diploması almış ve iki yıl sonra aynı üniversitede “Felsefe Doktoru” diploması almaya hak kazanmıştır⁽³⁾.

Zeka Alanında Çalışmaları

Piaget, genç yaşında öğrenimlerini bu şekilde tamamladıktan sonra İsviçre’nin Zürich kentine giderek Prof. Eugen Bleuler’in psikiyatri kliniğindeki psikoloji laboratuarlarında çalışarak deneysel psikoloji alanında deneyimlerini ve bilgi düzeyini artırmıştır. Hem de burada çalıştığı dönemde Sigmund Freud ve Carl Custav Jung gibi psikiyatrların eserlerini okumuş ve düşünceleri hakkında bilgi sahibi olmuştur. Buradan edindiği bilgiler ile kendi bilgilerini birleştirerek 1920 yılında psikanalizm ve çocuk psikolojisi ilişkisi üzerine bir makale yazmıştır. Daha sonra 1921 yılında Paris’e giderek Sarbonne Üniversitesi’nde mantık, epistemoloji ve patoloji dersleri almıştır⁽¹⁾.

Paris’te bulunduğu zamanlarda Thedore Simon ile, Alfred Binet laboratuarlarında çalışma imkanı elde eder. Buradaki görevi İngilizler için olan bir zeka testini Fransızların kullanabileceği hale getirmektir. Piaget bu görevi esnasında geliştirilen zeka testlerinde yanlış yöntemler kullanıldığını fark eder. Bu konuda çalışmalar yapmıştır. Burada çalıştığı zamandan ayrı kalan sürede hastanede yatan çocuklar üzerine araştırmalar yapmış ve çocukları incelemeye almıştır. Daha sonra çocukların problemlerine uygun testler geliştirmiştir⁽¹⁾.

Jean Piaget, kişinin zekasını incelerken ilk işin, çevresi ile ilişkilerine bakmak olduğunu savunmuştur. Çünkü Piaget’e göre çocuk dış dünyadan aldığı bilgileri yine çoğunluklu olarak dış dünyadan edindiği deneyimler ile eşleştirir ve özümser. Bu görüş doğrultusunda yaptığı çalışmalar ile asıl düşüncesi olan biyoloji ile epistemolojiyi birleştirme amacını gerçekleştirmiştir⁽¹⁾.

Çocuklar Üzerine Yaptığı Çalışmalar

1921’de J.J.Rousseau Enstitüsü başkanı, Piaget’nin yazdığı makaleleri ile ilgilenmiş, beğenmiş ve Piaget’i Enstitü’nün araştırma bölümü başkanlığına getirmiştir. Bu görevi ona çocuklar ile ilgili derin araştırmalar yapma imkanı tanımıştır. Enstitüsü’de görevini yaptığı tarihler içerisinde beş tane kitap yayımlamış ve bu kitaplar büyük ses getirmiştir⁽¹⁾.

Yayınladığı bu ilk beş eser ona çocuk psikologları arasında iyi bir ün kazandırmıştır. Psikoloji alanında hiçbir eğitim almadan Piaget, bu alanda yaptığı çalışmalar ve araştırmalar ile iyi bir yer edinmiştir. 1920-1930’lu yıllarda eserleri Amerika’da büyük bir ilgi görmüştür. Bu eserler hakkında sonradan fikir ayrılığı ortaya çıkmış olsa da daha sonra bu eserler üzerine olan ilgi tekrar gün yüzüne çıkmıştır⁽³⁾.

Evliliği ve Hayatının Son Dönemleri

Piaget, eski bir öğrencisiyle evlenmiş ve bu evlilikten üç tane kız çocuğu babası olmuştur. Kızları üzerinde incelemeler yapmış ve çıkarımları sonucunda iki kitap daha yayımlamıştır⁽³⁾.

1929 ve 1939 yılları arasında birçok uluslararası görev almış ve 1936’da Harvard Üniversitesi’nden, 1946’da Sorbonne Üniversitesi’nden, 1949 yılında Brüksel Üniversitesi ve Rio de Janerio Üniversitesi’nden ve 1953 yılında da Chicago Üniversitesi gibi birçok farklı üniversiteden şeref diploması almıştır. 1947 yılında Sorbonne Üniversitesi’nde kürsü sahibi olmuştur. Bu durum başka uyruktan olan kişiler için çok zordur ancak Piaget, bunu başarmıştır. 1982’de 86 yaşında vefat etmiştir. Arkasında çocuklar için yapılmış bir sürü makale, inceleme yazısı ve yazılmış kitap bırakmıştır. Fikirleri Psikoloji alanı için hala büyük önem taşımaktadır⁽³⁾.

Eserleri

İlk olarak J.J. Rousseau Enstitüsü’nde yazdığı eserlerinden bahsedeceğim. Bu eserler herkes tarafından çok beğenilmiştir. Piaget bu eserlerin, delikanlılık dönemi eserleri olduğunu belirtmiştir. Bu eserler sırasıyla;

• 1923 The Language And Thought Of Child (Çocukta Dil ve Düşünce)
• 1924 Judgement And Reasoning In The Child (Çocukta Hüküm Ve Muhakeme)
• 1926 The Child’s Conception Of The World (Çocukta Dünya Kavramı)
• 1927 The Concept Of The Child’s Physical Causality ( Çocukta Fiziksel Nedensellik Kavramı)
• 1932 The Moral Judgement Of The Child (Çocukta Ahlak Yargısı)⁽¹⁾.

1929-1939 tarihleri arasında Piaget yazdığı eserlerde Psikoloji bilimindeki “Gruplandırmalar” kavramını geliştirmek için uğraşmıştır⁽¹⁾.

1930-1975 yılları arasında yayımlanan bazı eserleri:

• 1936 The Origins Of Intelligence In Children (Çocuklarda Zekanın Doğuşu)
• 1937 The Consructions Of The Reality In The Child (Çocukta Gerçeğin Kuruluşu)
• 1941 The Child’s Conceptians Of Number (Çocukta Sayı Kavramı)
• 1942 Sınıflar İlişkiler ve Sayılar
• 1945 Play, Dreams And İmitation In Childhood (Çocukta Oyun, Düşler ve Öykünme)
• 1946 Simgenin Oluşumu birinci kitabı, Çocukta Zaman Kavramının Gelişmesi, Çocukta Hareket ve Hız Kavramları ikinci kitabı ve Oyun, Rüya Taklit üçüncü kitabıdır.
• 1948 Çocuğun Uzay Kavramı ve Geometri Kavramı
• 1950 Genetik Kavramına Giriş
• 1952 Mantıksal İşlemlerin Dönüşümleri
• 1961 Algısal Mekanizmalar
• 1975 Bilişsel Yapıların Dengelenmesi^(1,3).

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı

Bilişsel gelişim kuramına göre çocuklar dünyayı aktif olarak anlamlandırma çabasına girer. Bu çabası sırasında dört farklı evreden geçer. İlk olarak söylenmesi gereken durum, çocuklar dünyayı bilişsel olarak anlamlandırmaya çalışırken iki süreç ön plana çıkar. Bunlar, örgütleme ve adaptasyondur. Yukarıda bahsettiğimiz dört evre şu şekildedir. İlk olarak duyu-motor dönemi, sonra işlem öncesi dönem, daha sonra somut işlemler dönemi ve en son soyut işlemler dönemi.

1. Duyu-Motor Dönem: Doğumdan itibaren iki yaşına kadar sürer. Bebek bu dönemde, duyusal deneyimlerini (görme, işitme, dokunma vb.) motor becerileri ile birleştirerek dünyayı anlamlandırmaya çalışır.
2. İşlem Öncesi Dönem: İki ile yedi yaşları arasındaki dönemdir. Bu dönemde artık çocuk dünyayı imgelerle, kelimelerle çizimlerle ve hayalleriyle anlamlandırmaya çalışır. Burada belirtilen işlem, çocuğun fiziksel olarak yapabildiklerini zihinsel olarak da yapmaları anlamına gelir. Piaget, okul öncesi yaştaki çocukların bu işlem yeteneğinden yoksun olduğunu düşünerek ikinci döneme bu ismi vermiştir.
3. Somut İşlemler Dönemi: 7 yaşından 11 yaşına kadar olan dönemi kapsar. Çocuk artık işlem yeteneğini somut olaylar için gerçekleştirebilir hale gelmiştir. Mantıksal olarak akıl yürütebilir ve nesneleri gruplar şeklinde sınıflandırabilir.
4. Soyut İşlemler Dönemi: 11-15 yaşlarını kapsar. Bu evrede bireyler somut düşünme becerisinin üzerine soyut ve daha mantıksal terimleri düşünme yeteneğini eklerler. Bu dönem ergenliğin bir bölümünü de içine alır. Ergenler, ideal kavramını düşünür ve hayatlarını buna göre şekillendirmeye çalışırlar. Problemleri çözerken daha sistemli davranırlar ve doğadaki olaylar arasında nedensellik ararlar⁽⁴⁾.

Piaget’nin Ahlaki Gelişim Kuramı

Piaget, çocukları ne yaptıklarıyla değil ne düşündükleri ve dünyayı nasıl anlamlandırdıkları ile ilgilenmiştir. Ona göre çocukların ahlaki gelişimi farklı evrelerden oluşur. Piaget, çocukların ahlaki gelişiminin oluşmasını üç temel düzeye dayandırmıştır. Bu evreler; ilk olarak kuralları anlama daha sonra ahlaki sorumluluk ve son olarak adalet anlayışından oluşur. Piaget’e göre okul öncesi yaştaki çocuklar davranışlarını sonuçlarını göre sınıflandırır. Davranış cezalandırılırsa kötü ancak ödüllendirilirse iyidir. Ayrıca çocuklar, davranışın iyi veya kötü olduğu kararını ebeveynlerin verdiğini bilir. Bu nedenle ebeveynleri birer otorite olarak görür. Piaget, ahlaki gelişimin iki evreden oluştuğunu öne sürmüştür⁽²⁾.

1. Heteronom Ahlak: 5-9 yaşları kapsar. Bu dönemde çocuk ahlaki açıdan dışa bağımlıdır. Ahlaki gerçeklik dönemi olarak da bilinir. Çocuk kuralları otorite figürünün belirlediğini düşünür. Davranışlar sonuçlarına göre sınıflandırılır ve cezayı otorite figürü olan kimse o verir. Cezalar ve ödüller davranışın boyutuyla orantılıdır. Çocuklar kuraların asla değiştirilemez olduğunu ve kurallara istisnasız şekilde uymaları gerektiğini düşünürler. Bu evrede çocuklar benmerkezci ve realist bir bakış açısına sahiptir. Yani hayata diğer insanların bakış açısından bakmayı bilmez⁽²⁾.
2. Otonom Ahlak: 9-10 yaşlarından sonra gelişen ahlaki dönemdir. Ahlaki görecelik dönemi olarak da bilinir. Çocuk ahlaki kuralları kendi düşüncelerine göre belirler. 9-10 yaşlarında çocuğun ahlaki gelişimi yeniden bir yapılandırmaya uğrar ve bunun sonucunda çocuk ileri bir dönem olan ahlaki görecelik evresine geçer. Çocuk davranışların sonuçlarına değil niyete bağlı olduğunu bilir ve olayları buna göre analiz eder. Artık bu dönemde çocuk benmerkezcilikten kurtularak hayata diğerlerinin bakış açısından bakabilmeyi öğrenir. Ayrıca kuralların değiştirilebilir ve yeni kuralların eklenebileceğinin farkındadır⁽²⁾.

Son Olarak…

Piaget, psikolog olmamasına rağmen alanda kendine büyük ve önemli bir yer edinmiştir. Birçok farklı alanda çalışarak deneyimlerini birleştirerek çok sayıda kitap yazmıştır. Gelişim psikolojindeki yeri daha ayrı ve önemlidir. Çünkü çocukların gelişimin esas alan kuramlar geliştirmiştir. Bu kuramlar büyük ölçüde kabul edilmiştir. Paiget, hayatı boyunca durmadan ve sıkılmadan çalışmış, insanın kendini her daim geliştirebileceğini gözler önüne seren bir hayat yaşamıştır.

---

Kaynakça

1. Akmert, Ö. (2007). Jean Piaget Düşüncesinde Psikolojik Yapılar. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
2. Aydoğan, B. (2020). Anasınıfı ve İlkokul Öğrencilerinin Kararlarının Piaget’nin Ahlak Gelişim Kuramına Göre İncelenmesi. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi.
3. Çelik, L. (1996). Piaget’nin Zihinsel Gelişim Kuramına Göre İlköğretim Matematik Dersi Programının Değerlendirilmesi. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
4. Santrock, J.W. (2019). Yaşam Boyu Gelişim, Gelişim Psikolojisi. (G. Yüksel, çev). Nobel Yayıncılık.

---

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️