AraştırmalarBilişsel Psikoloji

Müziğin Beyin ve Odaklanma Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Müzik, yaşamımızda büyük bir yere sahiptir. Birçoğumuz dinlenirken, dans ederken, arkadaşlarımızla eğlenirken, yürüyüş yaparken, yemek yaparken, araba kullanırken, ders çalışırken ya da kitap okurken müzik dinlemeyi tercih ediyoruz. Müzik; beynimizi, algılama düzeyimizi, duygularımızı, öğrenme düzeyimizi, öğretme ve hafıza gibi bütün bilişsel (zihinsel) fonksiyonlarımızı harekete geçiren çok yönlü bir iştir (3*). Hızlı ritimde müzik dinlemek daha iyi koşmamıza veya bisiklet sürmemize sebep olurken klasik müzik dinlemek uyku sorunu yaşayanlara ya da dinlenmek isteyenlere iyi gelebilmektedir.

Bazı insanlar çalışırken ya da kitap/makale vs. okurken müzik dinlemeyi tercih ederler ve müziğin performanslarını artırdığını söylerler fakat bazı insanlar ise müziğin odaklanmalarını engellediğini ve bu sebepten dolayı sessiz bir ortama ihtiyaç duyduklarını ifade ederler. Peki bu farklılıklar neden kaynaklanmaktadır?

Müziğin Dikkat Etme Süreci İle İlişkisi Nedir?

Dikkat, ilgili uyarıcıları seçebilme ve onlara yoğunlaşabilme yeteneğidir. Dikkat, kendimizi ilgili uyarıcılara göre konumlandırarak karşılık verebildiğimiz bilişsel bir süreçtir. Bu bilişsel beceri günlük yaşantımızda çok önemlidir. İşte, okulda, sokakta dikkat etmemiz gereken noktalar vardır ve eğer bu noktalara odaklanamazsak başarısızlıktan hayati bir tehlikeye kadar çeşitli faktörlerle karşılaşabiliriz.

İki tür dikkatten söz ederek müziğin odaklanma üzerindeki çeşitli etkilerinden bahsedebiliriz:

  1. Seçici Dikkat: Belli bir uyarıcıyla dikkati dağıtan başka bir uyarıcı olduğu halde ilgilenebilme yeteneğidir.
  2. Bölünmüş Dikkat: Aynı anda farklı uyaranlarla ilgilenebilme yeteneğidir.

Bir kişi eğer kitap okurken başka bir uyaranı, arkadaşının dinlediği müziği, dışlıyorsa burada seçici dikkatten bahsedebiliriz. Fakat, kişi eğer iki küme uyarana aynı anda dikkat ediyorsa, kitap okurken müzik dinlemek gibi, burada bölünmüş dikkatten söz edebiliriz (2*).

Müzik Dinlemenin Odaklanma Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Müzik dinlemek verimliliği, yaratıcılığı ve mutluluğu doğrudan etkileyen bir faktördür (4*). Ancak çalışırken ya da kitap okurken ne tür müzikler dinlediğimiz çok önemlidir. Bir işe odaklanırken yani odaklanma gerektiren işlerde ya da yeni bir bilgi öğrenirken sözlü müzik yerine daha kısık sesli, sözsüz müzikler tercih edilebilir. Ayrıca, müziğin kişiler üzerindeki etkisi değişmekle birlikte, eğer kişi sayısal işlerle uğraşıyorsa, örneğin matematik soruları çözüyorsa, müzik dinlemek kişinin konsantrasyonunu artırabilmektedir. Otomatik bilişsel süreçlerde ve monoton işlerde sözlü müzik kişinin konsantrasyonunu arttırabilir.

Müzik dinlemenin zihinsel süreçlerdeki etkisi müziğin tonuna, müziğin ses düzeyine, müziğin türüne, kişinin karakteristik yapısına, kişinin yaşına ve ortama göre değişebilmektedir. Müziğin türüne bir örnek verecek olursak, 1993’te Nature dergisinde yayımlanan bir araştırmada Mozart besteleri dinlemenin mekânsal algı yeteneğini geliştirdiği belirlenmiştir (Ancak diğer zihinsel yetenekler üzerindeki etkileri konusunda kesin yargılara varmak çok zor görünmektedir). Duygusal müzikler dinlemenin ise otobiyografik belleği olumlu etkilediği belirtilmiştir. Popüler bir müzik dinlemek ve şarkının sözlerinin olması ders çalışırken ya da kitap okurken dikkatin dağılmasına sebep olabilecek etkenler arasında yer almıştır.

Müziğin Beynimiz Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Birçok insan müzik dinlerken aynı zamanda hayal de kurar. Bu hayaller aslında kişinin yaratıcılığının başlangıcıdır (Shaw, 1921). Doidge, sadece hayal ederek beynimizi değiştirebileceğimizi söylemektedir (1*). Gözlerimizi kapatıp bir durumu/eylemi hayal ettiğimizde o durum ya da eylemi gerçekten yapmış gibi beynimizdeki birincil görme korteksimiz aktif hale gelmektedir. Beyin taramaları aynı nöronların birçoğunun ve beyin bölgelerinin, bir olayı/durumu gerek hayal ettiğimizde gerekse gerçekten yaşadığımızda aktif hale geldiğini göstermektedir (Ibid, 203-4). Ayrıca, Shaw bu konuda şöyle söylemektedir: “Neyi hayal edersek onu mümkün kılarız.” Kısacası, hayal kurmamıza yardımcı olan müzik de dolaylı olarak aslında bizlerin imgeleme şeklini/düzeyini ve yaşantımızı etkilemektedir (1*).

Müziğin beyni nasıl etkilediği aslında müziğe yatkınlık ve geçmişteki müzik tecrübelerine bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Müzikle ilgili yapılan araştırmalarda elde edilen verilere göre beyin, hem frekans (perde) analizleri gibi müziğe özel görevlerde uzmanlaşmış bölgelere sahip (sağ arka üst temporal korteks), hem de yeni zihinsel kalıplar yaratmak için (ses ve zaman organizasyonu gibi) değişik işlemler ve alanları birleştirmektedir (3*).

Müzik, psikolojik rahatsızlıkların oluşumunda etkisi olan ve insanın duygusal durumunu düzenleyen serotonin, dopamin, adrenalin gibi hormonları olumlu bir şekilde etkiler; kan basıncı, solunum ritmi gibi fizyolojik işlevleri düzenler ve beyindeki oksijen ve kanlanmanın dengesini sağlar. Nörolog Anne Blood müziğin beyindeki etkisi konusunda, “Farklı müziklerle beyindeki farklı merkezleri çalıştırabildiğimiz için, nörolojik ve ruhsal bozukluklar sonucunda zarar gören kısımları tekrar etkinleştirebiliriz ve beynimizde hasara uğramış alanları zaman içinde uygun müzikleri dinleyerek onarabiliriz” demiştir.

Video Önerisi:

https://www.youtube.com/watch?v=vny0IeqpQn4


Yararlanılan Kaynaklar

  1. Seninle Başlamadı, Mark Wolynn, İstanbul 2019.
  2. Sosyal Psikoloji, Taylo & Peplau & Sears, Ankara Aralık 2015
  3. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/339657
  4. https://www.ruhundoysun.com/yazilar/muzigin-beyindeki-gucu/
  5. Resim Gerd Altmann tarafından Pixabay‘a yüklendi

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu