Henry Molaison 26 Şubat 1926’da Amerika’da Hartford’da doğmuştur. 9 yaşında iken başına talihsiz bir kaza gelir. Bisiklet sürdüğü sırada birinin ona çarpması sonucu düşer ve başını sertçe yere vurur. Bu kazadan sonra Henry epileptik nöbetleri geçirmeye başlar. Bu nöbetlerin etiyolojisi tam olarak bilinmemektedir çünkü Henry’nin ailesinde baba tarafında epilepsi öyküsü olan kuzenleri vardır ama kökeni ne olursa olsun nöbetler o kadar sıklaşır ki Henry hayatını sürdüremeyecek duruma gelir. Kullandığı tüm ilaçlara rağmen herhangi bir iyileşme gösteremez. Zorlu geçen 27 yılın ardından 1953’e gelindiğinde Henry ve ailesi Hartford Hastanesi’nde beyin cerrahı olan Dr. Scoville’e başvururlar.
Dr. Scoville döneminin ünlü cerrahlarındandır. O yıllarda akıl hastalıklarını tedavi edebilmek için kısmi lobotomiler sıklıkla uygulanır. Psikoz hastalarının da nöbetlerini azaltmada başarılı olduğunu gören Dr. Scoville epilepsi nöbetlerinin hipokampusten kaynaklandığını ve her iki taraftan da çıkartılması gerektiğini düşünerek 1 Eylül 1953’te hastanın medial temporal lobları, hipokampusü, parahipokampal korteksi ve amigdalasının bir bölümünü almıştır(2).
Ameliyat başarılı görünmektedir. H.M.’nin nöbetleri ciddi bir şekilde azalma göstermiştir ama bu uygulama onun hayatında geri dönüşü olmayan sorunlara açacaktır. Ağır bir anterograd amnezi(3) yaşar yani hafıza kaybına neden olan olaydan sonraki olaylarla ilgili bilgileri hatırlama yeteneğini kaybeder. Gündelik hayata dair hiçbir şeyi hatırlayamaz. Doktoruyla uzunca bir süre onun kim olduğunu konuşmanın içeriğinin farkında olarak konuşur fakat bir anlık dalgınlıkla başını bir yöne çevirse veya doktoru birkaç dakika için odadan ayrılsa H.M. doktorunu da konuşmalarını da unutur. Bilgileri kısa süreli bellekten öteye geçemediği için çok sevdiği dayısının ölümünü bile unutur, öldüğü söylendiğinde her seferinde ilk defa duyuyormuşçasına üzüntü yaşar fakat bu üzüntü birkaç dakika sonra geçer ve ölümü yine unutur. Kitapları veya dergileri okuduğunu unutarak yeniden okuma gibi durumlar yaşar. Hatırlayabildiği son gün ameliyata girdiği gündür. Tüm olumsuzluklara rağmen H.M.’nin kısa süreli belleğinde bir problem yoktur. Örneğin rastgele verilen bir numarayı sürekli tekrar ederek yaklaşık 15 dakika kadar aklında tutabilir. Aynı zamanda sosyal davranışları her zaman normaldir ve dil kapasitesi etkilenmemiş gözükmektedir ama uzun süreli belleğe aktarım sağlanamadığı için yapılan kelime ve dil anlama testleri dil kapasitesinin sınırlı kaldığını göstermektedir.
H.M. bu olaydan sonra yeni anılar oluşturamasa da bazı bellek işlevlerini korumaya devam etmiştir. Örneğin ameliyat sonrasında hayatına devam edebilmek için bir fabrikada işe başlar. Görevi işlemsel belleğini kullanarak yapabileceği çakmakları karton kutulara yerleştirmeyi gerektiren motor beceri görevidir ve işinde gayet başarılı olmuştur. Aynı zamanda belleğini kaybetse de derin bir içgörüye sahiptir. Bilinçli bir şekilde hiçbir zaman ameliyat olduğunu bilemese de bunu hissettiğini dile getirmiştir.
H.M. 1953’te yaşadıklarından sonra bir daha asla eski yaşamına dönemez. Dr. Scoville’i ve onunla ilgilenen daha birçok kişiyi unutur. Aradan çok uzun yıllar geçer ama o hep kendini 27 yaşında sanır. 2 Aralık 2008’de 82 yaşında solunum yetmezliği nedeniyle kaldığı bakımevinde vefat eder. Vefatından sonra beyni 2000 parçaya ayrılarak yüzlerce kişi tarafından incelenir(1).
H.M. Vakasından Öğrendiklerimiz
- Beynin müdahale edilen yapıları ile hafıza arasındaki ilişki neticesinde kısa süreli bellek ve uzun süreli bellek ayrımı anlaşıldı.
- H.M. yaklaşık 30 saniye içerisindeki olayları hatırlayabiliyor, 30-60 saniye arasındakileri düzensiz bir şekilde hatırlayabiliyor, 60 saniyeyi geçen olayları ise hatırlayamıyordu. Bu durum kısa süreli ve uzun süreli belleğin zamansal olarak anlamını gösterdi. Ayrıca kısa süreli bellekteki bilgilerin uzun süreli belleğe aktarılabilmesi için hipokampuse ihtiyacımızın olmadığı anlaşıldı.
- Kişinin anısal belleğini ifade eden epizodik bellekle genel anlamlara dair belleğini ifade eden semantik bellek ayrımı anlaşıldı.
- Motor becerileri kapsayan işlemsel belleğimizin hipokampusle ilgili olmadığı fark edildi.
- Hipokampusün içinde yer alan Grid hücreleri navigasyonel (yer-yön) işlevleriyle ilgili olduğu görüldü.
H.M. ameliyattan sonra birçok şeyi hatırlamayarak yaşadı fakat o ve bilim dünyasına katkıları yüzyıllarca hatırlanacak.
Kaynakça
- Kean, S. (2014, Ağustos). Hipokampus çıkarılırsa ne olur? [Video]. TED Konuşmaları.
- Erdoğan, S. (2010). İleriye dönük bellek bozukluğu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(3), 174-189.
- McLeod, S. (2011). Erişim Linki https://www.simplypsychology.org/anterograde-amnesia.html
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
