Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre özel eğitim; özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir.
Özel Eğitimin Amaçları
Özel eğitim, Türk Milli Eğitimi’nin genel amaç ve ilkeleri doğrultusunda, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin;
- Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş olarak yetişmelerini,
- Toplum içinde bağımsız yaşamalarını ve kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerine yönelik temel yaşam becerilerini geliştirmelerini,
- Uygun eğitim programları ile özel eğitim, personel ve araç-gereç kullanarak; eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlar.
Özel Eğitimde Temel Kavramlar
Sapma-Zedelenme: Bireyin psikolojisinde, fizyolojisinde ve anatomisinde meydana gelen geçici ya da kalıcı türden bir kayıp, görev bozukluğu veya yapı bozukluğuna “zedelenme” denir.
Yetersizlik: Zedelenme ya da bazı sapmalar sonucu, bir insan için normal bir etkinliğin ya da yapının önlenmesi, sınırlandırılması hali. Bedenin belli bir bölümünün (örneğin, bacaklar) ya da organının (örneğin, gözler) işlevlerini yeterince yerine getirememesi durumudur. Yetersizliğe bağlı olarak kişi, çoğu kişinin duyduğu gibi duyamayabilir, göremeyebilir ya da öğrenemeyebilir.
Engel: Bir yetersizlik yaşayan bireyin çevre ile etkileşimi sırasında karşılaştığı sorun olarak tanımlanabilir. Yetersizlik, içinde bulunulan koşullara bağlı olarak engelliliğe neden olur.
Engel, yetersizliği olan bireyler ile bunların çevreleri arasındaki bir ilişki sonucu, yani toplumsal faktörlerle daha çok ortaya çıkar. Engelliliğe yol açan; toplumsal çevre içindeki fiziksel, kültürel, ve sosyal kısıtlılıklardır. İşitme yetersizliği olan bir birey ev içinde ailesiyle işaret diliyle iletişim kurabilirken yetersizliği engele dönüşmemiş olur ama dışarı çıktığında işaret dili bilmeyen insanlarla anlaşamaması engel olarak ifade edilir.
Özel Eğitimin İlkeleri
- Özel eğitime ihtiyacı olan tüm bireyler; ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.
- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine erken yaşta başlanır.
- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireyleri, sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.
- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, eğitim performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde ve değerlendirmede uyarlamalar yapılarak akranları ile birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.
- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için, rehabilitasyon hizmetleri sağlayacak kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır.
- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin akademik disiplin alanlarındaki bireysel yeterlilikleri ile tüm gelişim alanlarındaki özellikleri dikkate alınarak, bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilir ve eğitim programları bireyselleştirilerek uygulanır.
- Ailelerin özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katılımları ve eğitimleri sağlanır.
- Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, üniversitelerin ilgili bölümleri ve özel eğitime ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşları ile iş birliği içinde çalışılır.
- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.
Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireyler
- Zihinsel yetersizliği olan bireyler
- Özel öğrenme üçlüğü olan bireyler
- İşitme yetersizliği olan bireyler
- Görme yetersizliği olan bireyler
- Ortopedik yetersizliği olan bireyler
- Sinir sisteminin zedelenmesi nedeniyle yetersizlik yaşayan bireyler
- Süreğen hastalığı veya rahatsızlığı olan bireyler
- Dil ve konuşma güçlüğü olan bireyler
- Duygusal, davranışsal ve sosyal uyum güçlüğü olan bireyler
- Otistik özellikler gösteren bireyler
- Üstün zeka ve üstün yeteneği olan bireyler
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gösteren bireyler
Yetersizliğin Nedenleri
Doğum Öncesi Nedenler
- Aile soyunda var olan kalıtımsal hastalıklar
- Özellikle kalıtımsal hastalığı olan akrabalar arasında evlilikler
- Anne ve baba arasındaki kan uyuşmazlığı
- Kromozomsal nedenler
- Annenin doğum yaşının altında ya da üstünde bir yaşta hamile kalması sonucu doğumlar
- Hamilelik döneminde annenin sigara, alkol, uyuşturucu kullanması,
- Hamilelik sırasında iyonize röntgen ışınlarına maruz kalma
- Hamilelik sırasında yetersiz beslenme
- Hamilelik sırasında ateşli, bulaşıcı hastalık geçirme
- Hamilelik sırasında kaza, aşırı stres, zehirlenme ve travmaya maruz kalma
- Hamilelik sırasında sağlık kontrollerinin ve yapılması gereken testlerin yaptırılmaması
- Hamile kalmadan önce ve hamilelik döneminde alınması gereken vitamin ve minerallerin eksikliği
- Çok sayıda ve sık hamile kalınması veya doğum yapılması
- Annede yüksek tansiyon, kalp hastalığı, şeker hastalığı gibi hastalıklar bulunması
Doğum Sırasına Ait Nedenler
- Doğumun sağlık kuruluşunda, sağlık elemanlarınca gerçekleştirilmemesi
- Doğum esnasında bebeğin oksijensiz kalması
- Doğumun beklenen süreden önce ve beklenenden güç olması
- Bebeğin düşük doğum ağırlığı ile doğması
- Doğum esnasında bebeğin travmaya maruz kalması
Doğum Sonrasına Ait Nedenler
- Doğum sonrası bebeğin ağır ve ateşli hastalık geçirmesi
- Yeni doğan bebeğin sağlık kontrolünden geçirilmemesi ve gerekli testlerin yapılmaması
- Bireylerin ihmal ve istismar edilmesi
- Bebeğin aşılarının düzenli olarak yaptırılmaması
- Ağır doğum sarılığı
- Bebeğin yetersiz beslenmesi
- Ev, iş, trafik kazaları
- Zehirlenmeler
- Doğal afetler
- Ailenin ve çevrenin eğitimsizliği, çocuk bakımında ve eğitiminde yapılan yanlışlar
Özel Eğitimde Tanılama, Yöneltme, Yerleştirme ve İzleme Süreci
Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama
Bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılaması; rehberlik ve araştırma merkezinde oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından nesnel, standart testler ve bireyin özelliklerine uygun ölçme araçlarıyla yapılır. Tanımlamada; bireyin özürlü sağlık kurulu raporu ile zihinsel, fiziksel, ruhsal, sosyal gelişim özellikleri ve akademik disiplin alanındaki yeterlilikleri, eğitim performansı, ihtiyacı, eğitim hizmetlerinden yaralanma süresi ve bireysel gelişim raporu dikkate alınır. Eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda özel eğitime ihtiyacı olduğu belirlenen bireyler için Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu hazırlanır.
Yönlendirme
Özel eğitime ihtiyacı olan bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar verilerek eğitim planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını içeren bir süreçtir.
Yerleştirme
Özel eğitim hizmetleri kurulu, özel eğitim değerlendirme kurul raporu doğrultusunda özel eğitime ihtiyacı olan bireyi uygun resmî okul veya kuruma yerleştirir.
İzleme
Özel eğitim hizmetlerinin planlanması ve eğitimde sürekliliğin sağlanması amacıyla erken çocukluk döneminden itibaren eğitimin her kademesinde özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişimlerinin izlenmesi esastır.
Bireylerin gelişimlerinin izlenmesi; önerilen özel eğitim hizmetlerinin uygunluğunun ve BEP’lerinde yer alan amaçların gerçekleşme düzeyi bakımından değerlendirilerek her yıl eğitim planlarının yenilenmesi yoluyla yürütülür.
Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişimlerinin izlenmesine yönelik faaliyetler; özel eğitim hizmetleri kurulu, rehberlik ve araştırma merkezleri, okullar, kurumlar ve ailenin iş birliğiyle yürütülür.
Yararlanılan Kaynaklar:
- Aydın, B. Rehberlik, Pegem Akademi, 4.Baskı, Ankara 2012.
- MEB, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, Resmî Gazete 26184 Sayı, Ankara 2006.
- https://www.memurlar.net/haber/760692/ozel-egitim-hizmetleri-yonetmeligi.html adresinden alındı.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
