Psikolojik Rahatsızlıklar

Özgül Fobi Nedir? Nedenleri, Türleri ve Tedavisi

Fobi genel anlamda bir durum, canlı-cansız varlık ya da olaydan aşırı korkma olarak tanımlanmaktadır. Özgül fobi ise belirli bir durum, nesne ya da hayvana karşı, panik oluşturacak derecede korku duyma ve mantıksız bir kaçınma isteği olarak ortaya çıkar.

Özgül fobi en yaygın görülen fobi türüdür ve daha çok kadınlarda görülmektedir. Toplumda görülme oranı %2.7 iken kadınlarda görülme oranı %3.8’dir. Başlama yaşı 16.5’dur ve ileri yaşlarda nadiren görülür.

Özgül fobi, sosyal fobi ve agorafobi gibi mantıksız korkular kategorisinde yer alır. Kişi korktuğu şeyin ona zarar vermeyeceğini bilir. Örneğin örümceğin ona zarar vermeyeceğini bilir ama örümcek gördüğü yerde kaçar. Örümceğin nerelerde bulunacağını önceden belirler ve ona göre belirlediği ortamlarda bulunmaktan kaçınarak panik ve kaygıdan kendini korumaya çalışır.

Nedenleri

Fobilerin nasıl ortaya çıktığına dair genel olarak kabul edilmiş bir görüş yoktur, açıklanmasında iki temel teori vardır.

Davranışsal Etkenler

Watson ve Rayner, klasik koşullanmanın insanlar üzerindeki etkisini ölçmek için sekiz aylık Albert üzerinde bir deney yapar. Albert boş bir odaya alınır ve odaya beyaz bir fare salınır, Albert bu fareyi çok sever ve onunla oynamaya başlar. Fareye her dokunduğunda Watson ve arkadaşları iki demir çubuğu birbirine vurarak rahatsız edici sesler çıkarırlar, bu işlem birçok kez uygulanır. Albert bir süre sonra fareye dokunmaktan korkmaya başlar. Daha sonrasında Albert ne zaman beyaz, tüylü bir nesne görse ağlamaya başlar. Watson ve asistanı, son olarak beyaz sakallı ve tüylü kostümler giyerek odaya girerler ve böylece Albert’in fobisi kafasına kazınır. Bu deneyden çıkarılacağı üzere fobi klasik koşullanma kazanılabilir.

Psikoanalitik Etkenler

Freud‘a göre fobi, bir kaygı histerisi olup, çözümlenmemiş çocukluk problemleriyle ilişkilidir. Fobiler yön değiştirme adlı savunma mekanizması sonucu oluşur.

Ali’nin silgiye fobisi vardır. Yapılan araştırmalar sonucu fobisinin çocukluğunda yaşadığı bir durum sonucu oluştuğunu anlaşılır. Ali küçükken, kardeşini çok kıskanmaktadır. Bir gün babasını, kardeşini tuvalet hortumuyla döverken görür ve içinden “keşke kardeşim ölse” diye geçirir. Daha sonra bu düşüncesinden dolayı büyük pişmanlık duyar ve bu anısını unutmaya çalışır. Bu olaydan sonra yumuşaklık olarak tuvalet hortumuna benzeyen silgiye karşı fobisi oluşur.

Fobilerin oluşmasında kişinin yaşadığı olumsuz olayların rolü vardır. Bir köpek sürüsü tarafından kovalanan kişinin köpeklere karşı fobisi oluşabilir. Genetik faktörlerin de etkisi olabilir. Fobisi olan ebeveynin çocuğunda da aynı fobi ortaya çıkabilir.

Özgül Fobi Türleri

  1. Hayvan türleri fobisi: Kediler (ailurofobi), köpekler (sinofobi), böcekler, örümcekler (araknofobi), yılanlar (ifodyofobi), kemirgenler gibi.
  2. Doğal çevre fobisi: Fırtınalar (brontofobi), yükseklik(akrofobi), seller (antlafobi), yıldırım gibi.
  3. Durumsal fobiler: Kapalı alanlar (klostrofobi), tren (siderodromofobi), uçuş (avifobi), testler ya da sınavlar (testofobi), silah ya da mermiler (ballistofobi) gibi.
  4. Kan-enjeksiyon-yaralanma fobisi: Kan (hemofobi), iğne (belonefobi), yaralanma (travmatofobi) gibi.

DSM-V’e Göre Tanı Ölçütleri

  • Uçağa binme, yükseklik, kan görme, herhangi bir hayvan görme gibi özgül bir nesne ya da durumla ilgili belirgin bir korku hali bulunur.
  • Fobi kaynağı hemen her zaman korku ve kaygı doğurur.
  • Fobi kaynağından etkin biçimde uzaklaşma ya da yoğun bir korku ve kaygı ile buna katlanma söz konusu olur.
  • Duyulan korku, nesne ya da durumun yaratabileceği gerçek tehlikeye göre orantısız biçimde fazla olur.
  • Korku, kaygı ya da kaçınma en az 6 aydır vardır.
  • Korku nedeniyle kişide klinik olarak belirgin bir sıkıntı olmalı ya da toplumsal veya işle ilgili alanlarda işlevsellikte önemli bir kayıp yaşanmalıdır.
  • Panik bozukluğu, OKB, travma sonrası stres bozukluğu gibi başka bir ruhsal bozukluk ile belirtiler açıklanamamalıdır.

Tedavi Yöntemleri

İçgörü yönelimli psikoterapi: Kişinin fobi kaynağını ve gösterdiği direncin rolünü anlamasını sağlayan, fobinin verdiği kaygıyla başa çıkmayı sağlayan bir terapidir.

Davranış terapisi: Kaygı verici uyarıcının kişiye zaman içinde yavaş yavaş ve aşama aşama yaklaştırılması sonucu korkunun ya da istenmeyen davranışın ortadan kaldırılmasını sağlayan terapi yöntemidir.

Sanal terapi: Kişi bilgisayar ekranında fobisiyle karşı karşıya bırakılır ve etkileşime girer.

Diğer terapi yöntemleri: Hipnoz, otohipnoz, destekleyici terapi ve aile terapisi de kullanılmaktadır.


Yararlanılan Kaynaklar:

  1. http://www.psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/30/ozgul-fobiler adresinden alındı.
  2. http://www.antalyapsikiyatri.com/yetiskin-psikolojik-sorunlari/ozgul-fobi-nedir-nasil-tedavi-edilir adresinden alındı.
  3. https://meditial.com/disease/226/ozgul-fobi adresinden alındı.
  4. Karamustafalıoğlu,O. ve Yumrukçal H., (2011). Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni, 45, 72-73.
  5. Avşaroğlu, S., (2017). Çocuklarda ve Ergenlerde Gelişimsel ve Davranışsal Bozukluklar. Ankara, Vize Yayıncılık.
  6. Resim mohamed Hassan tarafından Pixabay‘a yüklendi

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu