Özgüven Nedir?
Özgüven, kişinin kendine güvenmesi, iyi duygular geliştirerek kendini iyi hissetmesi, kendini yeterli bulması ve başarılı görmesi demektir. Ayrıca özgüven kişinin eyleme geçmesini tetikleyen temel duygudur (Cüceloğlu, 2006). Özgüvenin kaynağında, sevgi, saygı, kabul görme, sağlıklı iletişim ve ilişkiler vardır. Özgüven kendimizi nasıl gördüğümüzü, kendimiz hakkında ne düşündüğümüzü ve kendimize ne kadar değer verdiğimizi tanımlar (Semerci, Ekim;2015).
Benlik Saygısı Nedir, Özgüvenle İlişkisi Nasıldır?
Benlik saygısı kendimize verdiğimiz değerle ilgilidir ve benlik saygımız özgüvenimizi doğrudan etkilemektedir. Benlik saygısı yüksek olan kişiler fikirlerine önem verilen, sevilen, beğenilen, anlaşılan kişilerdir (5*). Dolayısıyla kişinin benlik saygısı ne kadar güçlüyse o kadar özgüvenlidir diyebiliriz.
Özgüven başka insanlarla kurduğumuz ilişkilerle yakından bağlantılıdır. Örneğin, karşımızdaki kişilerin bizi değersiz bulmasını istemeyiz ya da kalabalık bir topluluğun önünde rahatça konuşabilmeyi kendimizi ifade edebilmeyi isteriz. Kimi zaman kendimizi çok beğeniriz kimi zaman aynaya bakmak bile istemeyiz. Bazen elimizden geleni yapsak da başarılı olamama korkusu yaşarız. Elbette kendimize güvenmeyi hepimiz isteriz fakat sadece istemek yetmeyecektir eğer kendimize özgüvenimiz yoksa bunun adına da harekete geçip özgüvenimizi kazanmamız gerekmektedir (1*).
Özgüvenli Bireylerin Özellikleri
- Başkalarının ona kendini değerli hissettirmesine ihtiyaç duymaz.
- Kendileriyle ilgili olumlu duygu ve düşüncelere sahiptir (Baumeister, Campbell, Krueger ve Vohs, 2003).
- Stresle başa çıkma becerileri gelişmiştir.
- Kendini her haliyle kabullenir
- Kendini değerli hisseder.
- Bu kişilerin uyum gücü daha yüksektir (Greenberg, Pyszczynski, & Solomon, 1995; Akt. Chen, 2011).
Özgüveni Düşük Olan Bireylerin Özellikleri
- Özgüven sorunu yaşayan bireyler kendilerini önemsiz, işlevsiz ve değersiz görebilen kişilerdir (Rich, 1998).
- Bu kişiler depresyon ve kaygı (anksiyete) gibi psikolojik rahatsızlıklara daha açık olabilen bireylerdir (Akt, Baumeister, Campbell, Krueger, & Vohs, 2003).
- Karar almada güçlük çekerler.
- Fiziksel görünüşlerini beğenmezler.
- İçe kapanık ve karamsar olabilirler.
- Eleştirilere karşı alınganlık gösterebilirler.
- Sosyal ortamdan kaçınırlar.
- Genellikle çevresine karşı “hayır” diyemezler.
- Düşüncelerini söyleyemezler ve eğer söylerlerse de yanlış anlaşılacağından korkarlar.
- Sıklıkla başkalarına ihtiyaç duyarlar.
- Risk alamazlar.
- Olaylardan çabuk etkilenirler ve çok çabuk umutsuzluğa kapılırlar.
Yapılan araştırmalarda aşırı koruyucu ebeveynlerin çocuklarında özgüven eksikliği daha çok görülmektedir. Çünkü bu ebeveynler aşırı endişelidirler, çevreyi tehdit olarak görürler, güven eksikliği yaşarlar ve çocuklarına bağımsız oyun oynama/hareket etme olanağı vermezler. Bunun sonucunda çocuk pasif ve kendine güvenemeyen bir birey haline gelebilir.
Özgüvenimizi Neden Kaybederiz?
Başımıza gelen olaylar o kadar çeşitlidir ki hemen hemen her gün farklı duygular yaşarız farklı hissederiz. Bu yaşadığımız iyi-kötü şeyler bizde –psikolojimizde- bazen geçici bazen de kalıcı etkiler bırakabilmektedir. Örneğin, sevdiğimiz birisinin ölümü bizi derinden etkiler ya da ekonomik sıkıntılar insanın ruhsal anlamda çökmesine sebep olabilir. Bu gibi olaylardan dolayı, hayatı hiçbir şey olmamış gibi yaşayamayız. Çünkü başımıza gelen bu olayların etkileri uzun yılar geçse bile hala sürebilmektedir.
Özgüvenimizi Kaybetmemize Neden Olan Etkenler:
Aile
Bireyin aile üyeleriyle arasındaki ilişkisinin iyi olmaması ve gencin ailesiyle ilişkisinden doyum bulamaması, arkadaşlık ilişkilerini olumsuz etkilemektedir (Kasatura, İ. 1992, Bell ve Arkadaşları, 1985). Ayrıca, aileler gencin arkadaş seçimine dikkat etmelidir ve genci bu konuda bilinçlendirmelidir. Burada bilinçlendirme yapılmadan yasaklamalar devreye girerse bu durum gençte ters tepki oluşturacak ve genç gelişigüzel arkadaşlıklar kuracaktır(2*). Gelişigüzel yapılan arkadaşlıklar bireyin kendisine özsaygısını ve güvenini zedeleyebilir. İstemediği halde istemediği şeyleri yapmaya zorlanması bireyin içe kapanık, kaygılı ve karamsar olmasına sebep olabilir.
Stres
Strese girmeye yatkın olan bireyin, toplumsal bir ortamda duyduğu utangaçlık onu zor durumda bırakabilir. Hassas insanlar sorunlarının daha çok farkında olurlar ve ne kadar farkında olurlarsa o kadar çok sorunları artmış olur. Sonuç olarak, bu insanlar özgüvenlerini azalmış olarak bulabilirler (1*).
Ergenlik Dönemi Sorunları
Ergenlik dönemi zor ve karmaşık bir dönemdir. Bu dönemde karşı cins tarafından beğenilme, kabul edilme ve onaylanma duyguları ağır basmaktadır. Sonuç olarak, genç kendini yeterli ve iyi hissetmezse kendine duyduğu güven azalacaktır. Bu durum karamsarlık, içe kapanma ve utanma duygusunu beraberinde getirecektir. Bu dönemde bireyin kendine güvenmesi ve kendine saygı duyması çok önemlidir. Eğer birey bunları yaparsa ergenlik dönemi daha rahat ve huzurlu geçebilir.
Psikolojik Rahatsızlıklar
Psikolojik rahatsızlıkların türü ne olursa olsun özgüvende çöküntüye sebep olabilir (1*). Özellikle endişe durumu, kaygı ve ruhsal çöküntü insanda özgüveni sarsıcı etkiler yaratabilir (1*). Kişi “Neden ben?” diye düşünerek kendini soyutlar ve acı çeker. Etrafına karşı karamsar olabilir, içine kapanabilir ve kişinin insanlarla iletişimi azalabilir.
Ekonomik Sıkıntılar ve İşsizlik
Başlarda küçük bir sorun gibi gözükse de eğer işsizlik süresi uzarsa bu durum kişinin özgüvenini ve moralini sarsabilir(1*). Kişinin yaşadığı sıkıntılar ve zorluklar onda sinir hali yaratabilir. Bundan dolayı kişi, çevresine karşı agresif davranışlarda bulunabilir ve arkadaşlarıyla iletişimi zamanla zayıflayabilir. Bu dönemde çevresinin sık sık işi hakkında soru sorması da bireyde bunalıma ve karamsarlığa sebep olabilir. Bütün bunlar bireyin kendine güvenini kaybetmesine sebep olur.
Eleştiri
Eleştiri hayatımızda olması gereken bir olgudur. Bazen doğruyu veya yanlışı yakınlarımız ya da çevremiz tarafından yapılan eleştiriler sayesinde öğreniriz. Fakat eleştiri hiç yapıcı olmazsa ve sürekli bireyde yıkıcı etkilere sebep olursa bu bireyde rahatsız edici bir duruma dönüşebilir. Örneğin, iş yerinde her gün patronu tarafından eleştirilen birisi artık bu eleştiriden dolayı kendisini değersiz, yetersiz, kötü hissedecek ve belki de çalışmak istemeyecektir. Gereksiz yere yapılan eleştiriler insanda özgüvenin kaybolmasına sebep olabilir.
Başarısızlık
İnsanın sınavda, iş hayatında, okulda, oyunlarda, yarışmalarda başarısızlığa uğraması normaldir. Bu başarısızlığın nedenini kendinize sormalısınız. Yeteri kadar iyi hazırlanmadığınız ya da çalışmadığınız için başarısızlık yaşıyorsanız bu durum sadece hayal kırıklığı yaratabilir ve daha çok çalışmanız/hazırlanmanız gerektiğini size hatırlatır. Fakat kendinize yeteri kadar güvenmediğiniz için başarısızlığa uğradıysanız burada alarm çanlarının çaldığını söylemek durumundayız. Çünkü insanın kendine özgüveni olmaması ciddi bir sorundur ve başarısızlığa yol açabilmektedir.
Özgüvenimizi Nasıl Arttırabiliriz?
- Kendimizi olduğumuz gibi kabul etmeliyiz.
- Olumlu yönlerimizi keşfetmeli sadece olumsuz yönlerimizle ilgilenmemeliyiz.
- Mükemmel olmaktan vazgeçmeliyiz.
- “Hayır” demeyi öğrenmeliyiz.
- Yaşanan olumsuzluklara sadece duygularımızla yaklaşmamalı mantığımızı da kullanarak hareket etmeliyiz.
- Hedeflerimizi gerçekçi beklentiler üzerine koymalıyız ve küçük adımlarla ilerlemeyi küçümsememeliyiz.
- Başarılı olduğumuz durumlarda bunun şanstan ziyade kendi başarımız olduğunu fark etmeli ve kendimizle gurur duymalıyız.
- Topluluk içinde duygu ve düşüncelerimizi net bir şekilde ifade etmeliyiz ve düşüncelerimizin arkasında olmalıyız.
- Her deneyimin bizim için bir ders olduğunu unutmamalıyız ve kötü sonuçlara neden olan deneyimlerimizi tekrar etmemeliyiz.
- Değişime açık olmalıyız.
- İnsanlarla iletişim kurmaya önem vermeliyiz.
Yararlanılan Kaynaklar:
- Özgüven, Dr. Kenneth Hambly, Rota Yayınları-Siyah Beyaz Serisi, Temmuz 1997.
- Kişilik ve Özgüven, Prof.Dr. İ. Kasatura, Evrim Yayınevi, Ekim 1998.
- http://dergipark.gov.tr/download/article-file/252570
- https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_9684.htm
- https://bengisemercienstitusu.com/benlik-saygisi-ve-ozguven/
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
