İlginç Dahiler: Savant Sendromu

Hızlı hesap yapan siz tarihi söylediğinizde denk geldiği günü bir çırpıda cevaplayan insanların bu yeteneklerini hiç merak ettiniz mi? Olağandışı yeteneklere sahip Savant bireylere hep birlikte bir bakalım.

Savant Sendromu Nedir?

Savant sendromu aslında bireyde bulunan ciddi derecede gelişimsel ve zihinsel yetersizliğin yanında, belki de bir çok kişide göremeyeceğimiz zihinsel becerileri olan kişileri tanımlar. Savant sendromlu kişinin aslında zeka düzeyi ortalamanın altındadır fakat belirli ya da birden fazla alanda aşırı derecede bilgi sahibi ve yeteneklidirler (1*). Savantlar genellikle bellek ile ilgili becerilerde üstündürler. Bu beceriler hızlı hesaplama, sanatsal yetenek, harita yapımı ve müzikal yeteneği içerebilmektedir. Genellikle savantlar bu becerilerden yalnızca birine sahiptir (3*). Bu duruma sahip olan bireyler çoğunlukla otistik spektrum bozukluğu gibi nörogelişimsel bozukluğa sahiptirler (3*). Otistik spektrum bozukluğuna sahip her 10 kişiden biri, çeşitli derecelerde bu tür olağanüstü yeteneklere sahip olduğu bilinmektedir (2*). Bunun yanında başka gelişimsel bozukluklar da merkezi sinir sistemi hastalıkları veya yaralanmalara bağlı olarak görülebilir (1*).

Bu sendrom ilk olarak ‘idiot savant’ olarak John Langdon Down tarafından tanımlanmıştır. Daha sonraları ‘idiot savant’ teriminin küçük düşürücü anlamından dolayı terminolojik değişliklik ile monosavant ve savant sendromu terimleri kullanılmaya başlanmıştır. Yine de burada kullanılan ‘idiot’ terimi aslında aşağılama anlamında değil, kişilerin IQ düzeylerinin 25’in altında olduğunu vurgulamak içindir, ‘savant’ kelimesi ise Fransızca’da ‘bilmek’ anlamında kullanılan ‘savoir’ kelimesinden gelmektedir (1*).

Savant Sendromu Özellikleri

Az rastlanan bir klinik durum olan savant sendromunun yaygınlığı, klinik özellikleri ve bellek işlevleri kısaca şu şekildedir;

• Savant sendromu kadınlara göre erkeklerde 6 kat daha sık görülmektedir (1*).
• Savantların sıklıkla yetenekli olduğu alanlar; piyano çalma ve beste yapma tarzında müzik becerisi, genel olarak çizme, boyama ya da şekillendirme ile ilgili sanat becerileri, takvim hesaplama becerisi, çok hızlı bir şekilde hesap yapma, asal sayıları hesaplama gibi matematik becerisi, mekanik veya mekansal becerilerdir (1*).
• Daha az görülen beceriler; olağanüstü dil becerisi (örneğin çok dil bilme), koku, görmede ya da dokunmada olağandışı duyu ayrımı yapabilme becerisi, bir saat yardımı olmadan geçen süreyi eksiksiz bilebilme, nörofizyoloji, istatistik veya denizcilik gibi özgül alanlarda normal üstü bilgi sahibi olma (1*).
• Savantlar, yetenekli savantlar ve olağanüstü savantlar olarakta üçe ayrılmaktadır. Savant sendromunda daha çok parçalı becerilere rastlanmaktadır; müzik, spor, haritalar, tarihsel bilgiler gibi obsesif düzeyde meşguliyet ve ezber içermektedir. Yetenekli savantlarda bilişsel bozulma görülmektedir bununla birlikte müzikal, sanatsal veya özgül becerilerde gelişmişlerdir ve tek bir alanda ustadırlar. Olağanüstü savant kelimesi savant ve yetenekli savantlardan da ayırıcı özelliklere sahip nadir bireyleri tanımlamaktadır (1*).
• Savant sendromu genellikle varolan gelişimsel güçlüklerin üstüne eklenerek çocukluk döneminde ortaya çıkmaktadır. Buna ek olarak edinsel savant becerileri bebeklik, çocukluk veya erişkinlik döneminde geçirilen kafa ya da merkezi sinir sistemi travması sonrasında da gelişebilir (1*).
• Savantların becerileri sadece ezber belleğine dayanmamakta; organize, alana özgü bilgisinin ve düzenleme becerisinin gelişmiş olduğu bilinmektedir (1*).

En bilinen otistik savant vakası Yağmur Adam (Rain Man) filmindeki Dustin Hoffmman tarafından canlandırılmış Raymond Babbitt karakteridir. Bu karakter gerçek hayatta 6000’den fazla kitabı ezbere bilen, müzik, tarih, spor, coğrafya gibi birçok özgül alanda çok geniş ansiklopedik bilgiye sahip Kim Peek‘i ve hayatını temsil etmektedir (1*). Tüm ABD alan kodlarını ve belli başlı şehir posta kodlarını bilmekte, size bir ABD şehrinden diğerine nasıl gidebileceğinizi sokak sokak çok rahat bir şekilde tarif edebilmektedir; takvim hesaplama ve müzik yeteneği de ortaya çıkmıştır. Son derece hızlı okuyabilmesi, aynı anda bir sayfayı sol gözüyle diğer bir sayfayı ise sağ gözüyle taraması benzersiz bir yetenektir (2*).

Yağmur Adam (Rain Man) filmini izlemenizi tavsiye ederim. Olağanüstü dahiler ve Savant Sendromuna olan ilgi 18. yüzyıldan beri hala devam etmektedir, fakat ilk tanımlandığındaki gizemini de halen korumaktadır. Savant Sendromuna özgü yetenekler ve bu sendrom ile ilgili birçok soruya günümüzde hala yanıt aranmaktadır (1*).

---

Kaynakça

1. Durukan, İ., & Türkbay, T. (2010). Savant sendromu: klinik ve nöropsikolojik özellikleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(2), 237-253.
2. Treffert, D. A. (2009). The savant syndrome: an extraordinary condition. A synopsis: past, present, future. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 364(1522), 1351-1357.
3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Savant sendromu adresinden alındı
4. (Rain man) görsel : https://www.imdb.com/title/tt0095953/?ref_=tt_mv_close

---

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️