‘Beni bende demen, ben de değilim
Bir ben vardır bende, benden içeru’ demiş Yunus Emre.
Bir yanımız amansızca dur yapma derken, diğer yanımız ilkel bir çocuk gibi ölesiye ister.
Элитная итальняская мебель по низкой цене с доставкой из Европы без посредниковрекомендую.
Bir yanımız güçlü, sağlam ve kırılmazken, diğer yanımız karahindiba otu gibi savrulacak sanki rüzgarda.
Peki hangi şemalarımız tüm bu serüveni bize yaşatan? Hangi şema kutusunun içerisindeyiz çıkışını arayan?
Şemalar dış dünyayı şekillendiriş biçimimizdir. Temelde bizi belirsizlikten kurtaran ve bir kestirme yol olan şemalar, bazen uyum bozucu ve olumsuz nitelikte olmaktadır. Çocukluk döneminde bakım alma, güvende hissetme, korunma, sevgi, saygı, özerklik gibi temel ihtiyaçlarımız bulunmaktadır. Bu ihtiyaçlar ihlal edildiğinde ise bir takım sıkıntılar ortaya çıkabilmekte ve uygun şekilde giderilemeyen her ihtiyaç, belirli bir şema alanını oluşturmaktadır.
*Karakter incelemesinden önce şema alanları ve modları daha iyi kavramak adına Şema Terapi yazımızı okumanızı öneririz.
Şema Terapi Perspektifinde Karakter İncelemesi (6. sezon 19. bölüm)
Barney
Erken dönem uyumsuz şemalar, bireyin dünyayı algılamasına aracılık ve dünyaya verdiği yanıtlara rehberlik etmesinin yanı sıra olaylar, durumlar ve ilişkiler tarafından etkin hale gelen yapılardan oluşmaktadır (1*). Diğerlerine güvenli bağlanma noktasında sıkıntı yaşayan Barney’in ‘Terkedilme ve Ayrılma-Reddedilme’ şemalarını etkin hale getiren durum ise babasının seneler sonra yanına gelmesidir. Erken dönemde bu ayrılığı yaşayan Barney, etkin hale gelen bu durum karşısında ne yapması ve nasıl davranması gerektiği konusunda kafa karışıklığı yaşamaktadır. Babası ile nasıl bir iletişim kurması gerektiğini bilmemekte ve ona güven duygusunda sıkıtılar yaşamaktadır. Çünkü erken dönem uyumsuz şemalar çocukluk döneminde anne-babayla ilişkide öğrenilen o gün için işlevsel ama sağlıksız olan kuralları ifade etmektedir (2*). Yani uzun yıllar babasının yokluğunu işlevsellik düzeyinde sıkıntı olmayacak biçimde tolere etmiş fakat şu anına sağlıksız bir ilişki biçimde yansımaktadır. Örneğin hayalinde tasarladığı baba figürünün gerçekle uyumsuz olması onu hayal kırıklığına uğratmıştır.
Şemaların etkin hale gelmesiyle birlikte kendiliğimizin diğer parçalarıyla bütünleşememiş modlarımız açığa çıkmaktadır. İlk aşamada karakterimizde etkin olan Terkedilme ve Ayrılma-Reddedilme şemaları, çocuk modlarından biri olan İncinmiş-Yaralı çocuk modunu harekete geçirmiştir. Terkedilmişlik, anlaşılmamışlık, hayal kırıklığı, dışlanmışlık, değersizlik gibi hislerin varlığı babası ile tekrar görüşmek istemesini engellemektedir. Çünkü incinmiş çocuk kayıp duygusuyla nasıl başa çıkması gerektiğini bilmemekte ve bu hislerin yoğunluğu ile beraber bir diğer mod olan Kızgın çocuk modunuda barındırmaktadır. Genellikle yaralı çocuğun acısını gidermek için ortaya çıkan bu mod kişide güçlü bir öfke ve haksızlığa uğramışlık hislerini içermektedir. Örneğin Barney’in kendisini üvey kardeşi ile kıyaslaması, babası ile konuşurken üvey kardeşinin araya girmesi durumunda öfkelenmesi, babasının mükemmel bir insan olmadan da başka bir aileye sahip olması kendisinin birçok haktan eksik kaldığını ve bu hakkı da babasının yeni ailesinin ihlal ettiğini düşünmesine sebep olmaktadır.
İncinmiş ve kızgın çocuk modunda haksızlığa uğradığını ve bunun telafi edilmesi gerektiğini düşünmesi üvey kardeşinin basket potasını almasını istemesine sebep olmuştur. Bu esnada ise babasının ona potayı nasıl çıkarması gerektiğini öğretmesi baba ile geçirilen vakitlerin değerliliğini Barney’e sorgulatmıştır. Bağlanma açısından bakacak olursak babasının yanından yeniden ayrılmasına katlanması için somut bir geçiş nesnesi olarak potayı almasını düşünebiliriz.
Barney’in terkedilme şeması sonucu etkin hale gelen incinmiş çocuk modu karşısında öncelikle babasını imajine etmesi ardından gerçeğe uymayan imajinasyonla karşılaşması sonucu kaçınma davranışı gibi başa çıkma metodlarını sergilemesine sebep olmaktadır. Ebeveynle sağlıklı bağlanma olmaması sonucunda Barney, yakın ilişkiye girmekten kaçınma, kaybetmekten ve bağlanmaktan korktuğu için sık partner değişimi, evlilik düşüncesinden kaçınma, abartılmış cinsel aktivite, haz arayışı ve mizah gibi başa çıkma yöntemlerini kullanarak babasının yokluğunu tolere etmeye çalışmaktadır.
Ted
Karakterimiz onay arama, eksikliklerinin söylenmesine tahammül edememe, kendini haklı görmekte ısrar gibi sınırlarla ilgili alanlarda sıkıntılar yaşamaktadır. Haklılık-Görkemlilik şemasının oluşması karakterimizde neden bulma, mantığa bürüme gibi baş etme mekanizmalarını kullanmasına sebep olmakta fakat işlevsellik düzeyinde aşırı bir bozulmaya sebep olmadığı gözlemlenmektedir. Ailesiyle ilgili çok fazla kesit olmamasına rağmen yine de babasıyla bir takım süreçleri öğrenmesi ve evlilik üzerine bir düzen kurmak istemesi mutlu çocuk modunu çağrıştırabilir.
Marshall
Karakterimizde ailesiyle ilgili çok fazla kesit bulunmamakla birlikte kısa bir süre önce babasını kaybettiği bilinmektedir. Bu durumu aşması için oldukça hoşgörülü davranan arkadaşlarının bu tutumları karakterimizi rahatsız etmekte ve kayıp durumunu aşmasına yardımcı olmanın aksine yapay bir sevgi ortaya çıktığını düşündürmektedir. Hayatın normal işleyişine katılıp kayıp sürecini atlatmak için çaba sarf eden karakterimizin mutlu çocuk modunda olduğu söylenebilir. Kayıp ve yas süresini normal boyutlarda yaşamak istemesi, herkes gibi onunda eksikliklerinin dile getirilmesini istemesi ve yaşamın normal akışına dahil olmak istemesi sağlıklı bir baş etme mekanizması oluşturduğunu gösterebilmektedir.
Kaynakça:
- Kömürcü, B., & Gör, N. (2016). Erken dönem uyumsuz şemalar ve kaygı üzerine bir derleme. Nesne Psikoloji Dergisi, 4(8), 183-203.
- Köse-Karaca, B., & Gürsoy, M. (2019). Mükemmeliyetçiliği Şema Terapiyle Ele Almak: Bir Vaka Üzerinden Anlatım.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
