Duyusal algısal uyaranlar; bilişsel, motivasyonel ve emosyonel süreçlerimizi etkileyerek ve bu süreçlerden etkilenerek sosyal davranışlarımızı şekillendiriyor. Bu süreçlerin her kısmında ‘sosyal beyin’ dediğimiz beyin bölgeleri rol oynuyor.
Fusiform Girus
İnsan yüzüne özgü olan ve yüzleri ayırt etme ve tanıma işlevi olan beyin bölgesidir. Fusiform girustan yüz ile ilgili gelen sinyaller amigdalaya iletilir ve yüzdeki duygu ifadesi amiglada aktivasyonuna sebep olur.
Fusiform girusun şizofreni ataklarında aktifleşmesi ise görsel halüsinasyonlara neden olur.
Superior Temporal Sulcus
Davranış okumayla ilgili beyin bölgesidir. Karşımızdaki kişinin yüzüne bakmamıza, onun vücut hareketleri ve davranışlarını anlamlandırmamıza yardımcı olur.
Orbitofrontal Korteks
Duygusal durumlar bağlamında karar verilmesi işlevini yerine getirir. Orbitofrontal korteks bir başkasının duygusunu düşündüğümüzde aktifleşir. Örneğin, “Karşımdaki acaba neden öfkeli?” diye düşünmemiz orbitofrontal korteksi aktive eder.
Ayrıca bu beyin bölgesi sosyal ortamlardaki davranışlarımızı denetlememizi sağlar.
Ventromedial Prefrontal Korteks
Bireylerin kişilikleri hakkında atıf yapmamızı sağlayan beyin bölgesidir. Örneğin, yeni bir insanla tanıştığımızda, bize çok iyi davranmış olsa bile güvenilir olmadığını hissedebiliriz. Bu atfı geçmiş deneyimlerimiz sayesinde yapabiliyoruz. Ventromedial prefrontal korteksin beynin diğer bölgeleriyle bağlantısı, kişiler ve karşılaştığımız durumlar karşısında karar vermemizi kolaylaştıran ‘somatik işaretleyicilerin’ oluşmasını sağlıyor. Yani yeni tanıştığımız bir kişinin herhangi bir hareketi, mimiği, görünümü ya da ses tonu, size geçmişte tanıdığınız bir başka kişiyi anımsatıyor. Bize hatırlattığı diğer kişinin bizde hissettirdiği duygular ve vücut belirtileri bedenimizde canlanıyor. Bu his ve vücut belirtilerine somatik işaretleyiciler diyoruz. Ve beynimiz otomatik olarak bu duygulara ve hislere dayanarak o kişi ile ilgili bir yargıya varabiliyor.
Dorsomedial Prefrontal Korteks
Bu beyin bölgesi, davranışların arkasındaki niyeti ve düşünceyi algılama becerimizle ilgilidir. Aynı zamanda bakışlardaki duygunun anlaşılmasını sağlamaktadır. Dorsomedial prefrontal korteks, bizde duygu uyandıran duruma üçüncü bir kişinin gözünden bakmamızı sağlar. Örneğin, sınava gireceksiniz ve “Başarısız olacağım.” diye düşünerek kaygılandınız. Bu durumda, sınavlara rahat giren bir arkadaşınızı aklınıza getirip “O olsa bu durumda nasıl düşünürdü?” sorusunu bu beyin bölgesi sayesinde sorabiliyoruz.
Temporoparietal Bileşke
Bu beyin bölgesi, zihin kuramı süreçlerinde yer alır ve kendilik farkındalığını sağlar. Önceki deneyimlerimizi kullanarak bir sosyal durumun nasıl sonlanacağına dair ön görülerde bulunuruz. Kendilik farkındalığı ise, kendimizle ilgili olan her şeyi bizim dışımızda kalan dünyadan ayırt etme becerimizdir.
Temporal Uç
Bu bölgede, karşımızdaki kişinin bulunduğu durum ve o kişinin kişiliğiyle ilgili bilgiler birleştirilmektedir. Böylece karşımızdaki kişinin ne düşündüğü ve nasıl hissettiğine dair karar vermemizi sağlar. Bu bölgenin tutulumu, kişinin soğuk ve empatiden yoksun birisi haline gelmesine sebep olur.
Anterior Singulat Korteks
Beynin iç yüzeyinde yer alan beyin kabuğu bölgesi, duygularımızın hissedilmesi ve duygularımızla ilgili anıların depolanmasından sorumludur. Ön singulat korteks, duygu yaratan bir durum olduğu zaman bu duruma uygun davranışın belirlenmesi, bu davranışın gözlemlenmesi ve bu davranışta bir hata varsa davranışın uygun hale getirilmesinden sorumludur. Sosyal olarak uygun davranışların sergilenmesini sağlar.
Sosyal beyinde, her bölge birbiri ile etkileşim içindedir. Karmaşık olan sosyal davranışlarımızın ortaya çıkmasında ve sosyal uyumumuzu sağlamada bu beyin bölgelerinin bütüncül çalışması önemlidir.
Kaynakça
- Özbaran, B., Köse, S., Kafalı Yılmaz H. (2020). Sosyal beceri. İstanbul: Yitik Ülke Yayınları.
Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️
