Gelişim Psikolojisi

Ergenliğe Giriş: Puberte

Puberte, erken ergenlikle gerçekleşen hormonal ve bedensel değişiklikleri içeren hızlı bir fiziksel olgunlaşma dönemidir. Pubertenin çocukluktan ergenliğe geçiş dönemi olduğu düşünülür.

Pubertenin Başlangıcı ve Belirleyicileri

Erken çocukluk, ileri yetişkinlik gibi pubertenin de başlangıcı ve yaşandığı yaş aralığı kişiden kişiye farklılık arz etmektedir. Puberte, endokrin sistem, ağırlık, vücut yağı ve leptindeki değişikliklerle birlikte yaşanmaktadır fakat puberteye bunlar mı neden olur yoksa bunlar pubertenin bir sonucu mudurlar bilmiyoruz. Pubertenin başlamasında hormonlar, kalıtım, bebeklik dönemindeki gelişim örüntüsü ve ırk, coğrafya, kültür gibi sosyokültürel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir.

Kalıtım:

Pubertenin ortaya çıkma zamanı her insanın genlerinde programlanmıştır. Puberte 2 ya da 3 yaşlarında gerçekleşmeyeceği gibi 20 yaşlarında da ortaya çıkmaz. Puberte çoğu kişide 9 ve 16 yaşlar arasında yaşanmaktadır. Kızlarda 8, erkeklerde 9 yaştan önce başlaması durumunda erken puberte tanısı konmaktadır.

Hormonlar:

Erkek çocuklarda ilk bıyığın çıkmasının, kızlarda kalçalardaki genişlemenin ardında, endokrin bezlerinden salgılanan ve kan dolaşımı ile vücut boyunca taşınan güçlü kimyasal maddeler olan hormonlar vardır.      

İki hormon sınıfının konsantrasyonu kadınlarda ve erkeklerde önemli ölçüde farklıdır. Bunlar erkek cinsiyet hormonu ana sınıfı androjenler ile kadın cinsiyet hormonu ana sınıfı östrojenler. Bu hormonlar erkekte ya da kadında daha güçlü işlev görmekle birlikte her iki cinste de üretilirler.

Testosteron, erkekte pubertal gelişimde önemli rol oynayan bir androjendir. Puberte süresince artan testosteron düzeyleri erkelerde dış genitallerin gelişimi, boy uzaması ve ses değişikliğini içeren birçok fiziksel değişiklikle ilişkilidir.

Estradiol, kadın pubertal gelişiminde önemli rol oynayan bir östrojendir. Göğüslerin gelişimi, boy uzaması ve iskelet değişikliğini içeren birçok fiziksel değişiklikle ilişkilidir. Kızlarda da erkeklerde de puberte sırasında hem testosteron hem estradiol artış olur. Bununla birlikte bir çalışmaya göre pubertede testosteron düzeyleri erkeklerde 18 kat artarken, kızlarda sadece 2 kat artış göstermiş, estradiol ise kızlarda 8 kat, erkelerde sadece 2 kat artmıştır.    

Ağırlık, vücut yağı ve leptin:

Bazı araştırmacılar bir çocuğun puberteden, özellikle menarştan önce kritik bir vücut kitlesine ulaşması gerektiğini savunurlar. Birçok çalışma daha yüksek kilonun özellikle obezitenin daha erken pubertal gelişimle ilişkili olduğunu bulmuştur.

Bilim insanları total vücut ağırlığı açısından ele alındığında menarş başlangıcının, vücut yağ yüzdesinden etkilendiği hipotezini kabul etmişlerdir. Bu bilim insanları menarşın oluşması için bir kızın vücut ağırlığının en az %17’sinin vücut yağından oluşması gerektiğini varsaymaktadırlar. Bununla birlikte hem kiloları dramatik düşüş gösteren anoreksik ergenler hem de bazı sporlara katılan kadınlar menstruasyon görmeyebilir. Erkeklerde yetersiz beslenme puberteyi geciktirebilir.

Sosyokültürel ve çevresel faktörler:

Yakın dönemden bir araştırma, kültürel değişikliklerin ve erken deneyimlerin daha erken puberte başlangıcı ile ilişkili olabildiğini göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde ve büyük kentsel alanlarda yaşayan ergenler, daha az gelişmiş ülkelerdeki ve kırsal alanlardaki akranlarına göre puberteye daha erken girerler.        

Daha erken puberte başlangıcı ile ilişkili olan erken deneyimler, evlat edinme, baba yokluğu, düşük sosyoekonomik durum, aile çatışması, anneden şiddet görme, çocuk istismarı ve madde kullanımını kapsar.

Puberteye Bağlı Fizyolojik Değişimler

Erkekte ve kızda farklı olmakla beraber puberteye giriş ile birlikte birtakım fizyolojik değişimler yaşanmaktadır. Erkeklerde pubertal özellikler şu sıra ile gelişmektedir: Penis ve testislerin büyümesi, tüylenmenin ortaya çıkması, seste kalınlaşma, ilk ejakülasyon, maksimum büyümenin başlaması ve yüzde kılların çıkması. Kızlarda ise meme gelişimi, koltuk altlarında ve genital bölgede tüylenme, boyda uzama olur ve kalçalar omuzlardan daha geniş hale gelir. İlk menstruasyon pubertal dönemin oldukça geç aşamasında meydana gelir.

Pubertede Ruhsal Değişilik

Vücutta yaşanan değişiklikler bireyin ruh halini de derinden etkilemektedir. Bu dönemde kişinin nasıl göründüğüne yönelik kaygıları aşırı düzeydedir. Kızlarda kendini beğenmeme, özgüven azalması, yaşıtları tarafından sevilmeyeceğine dair endişe ve korku oluşması ortaya çıkabilirken, erkeklerde karşı cinsle arkadaşlık ve cinsellik konularında kaygılar görülebilir.


Yararlanılan kaynaklar

1. Kaya, S.(2017, Mayıs).  Ergenlik dönemi ve Risk alma davranışı. https://sinirbilim.org/ergenlik-donemi-ve-risk-alma-davranisi/ adresinden alındı.

2. Santrock, J.W.(2017). Ergenlik Adolescence . Çev.Ed. Diğdem Müge Siyez, 14.Basım, Ankara: Nobel Akademi

3. Üstündağ, M. (2015). Çocuk değilim artık. www.fenokulu.net/mobil/fen-konulari/konu25 adresinden alındı.


Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

2 Yorum

  1. Ali Alptuğ dedi ki:

    Teşekürler ayşe hanım çok bilgilendim sayenizde.

    1. Ayşe Yumuşak dedi ki:

      Ben teşekkür ederim, sizi bilgilendirmiş olmak beni mutlu etti.

Başa dön tuşu