Beynin Katmanları

Beynimizin sağ lob ve sol lob olarak ikiye ayrıldığını; sağ lobun daha çok yaratıcı işlerle ilgilenirken, solun mantıksal işlerle ilgilendiğini bir çoğumuz duymuşuzdur. Ama içinde büyük sırlar barındıran beynimiz bu sınıflandırmadan ibaret değildir.

Paul Maclean’ın Üç Beyin Teorisi‘ne göre beyin üç katmandan oluşur. Bu katmanlar alt beyin-sürüngen beyni, orta beyin-maymun beyni(limbik sistem) ve üst beyin-insan beyni(neokorteks) olarak isimlendirilmiştir. Üç katmandan son kararı verme görevi sürüngen beyne düşer yani bir nevi beynin yöneticisidir.

Sürüngen Beyni

Sürüngen beyin ilkel dürtülerimizin ortaya çıkmasını sağlayan katmandır. Omurgalı olan bütün hayvanlarda bulunur. Dört yüz elli milyonluk bir geçmişi vardır.

Savaşmak, üremek, yemek, tüketmek, korkmak gibi içgüdülerimizin yönetiği davranışlardan oluşur. Sürüngen beyin Freud‘un deyimiyle id’dir. Sabırsız, saldırgan, bencil, açgözlü ve kuşkucu bir yapısı vardır. Ama az gelişmiş olsa da kişinin hayatta kalmasını sağlar.

Sürüngen beyin olarak adlandırılmasının sebebi kertenkele, yılan, timsah gibi canlıların beyni ile ortak özellikler göstermesidir. Bu canlıların beyninin tamamını sürüngen beyin; diğer adıyla R-kompleks oluştururken insan beyninin bir kısmını oluşturur.

Sürüngen Beynin Özellikleri

• Bir davranışı gerçekleştirmeden önce düşünmez; içgüdülerini kullanarak otomatik hareket eder.
• Hareketleri tekrarlara dayalıdır.
• Değişime karşıdır.
• Benmerkezcidir; pragmatik düşünür, fayda sağlamayanla ilgilenmez. Bu yüzden pazarlamada müşteriye ürünün sağlayacağı faydalardan bahsetmek sürüngen beyni ikna etmede etkili olur.
• Başlangıç ve sona önem verir; konunun sadece başına ve sonuna dikkat gösterir. Aradaki süreçte dikkati kapalıdır.
• Görsellikten etkilenir; Yaptığı gözlemler sayesinde tehlikeli ya da kendisine fayda sağlayacak durumu anında fark eder ve ona göre bir davranış sergiler.
• Sadeliği sever; karmaşık olan her şeyden kaçar.
• Sözcüklerden çok etkilenmez.
• Duygusaldır; İnsanın bir anıyı hatırlaması olayı yaşarken hissettiği duygulara bağlıdır. Hiçbir duygu yaşamamışsa hatırlaması çok zordur.
• Zıtlıklara duyarlıdır; zıtlıklar karar vermeyi kolaylaştırır. Ucuz-pahalı, büyük-küçük, güven-risk, güzel-çirkin şeklinde karşılaştırmalar yapar ve karar verir. Genellemeler, önermeler onun için bir anlam ifade etmez.
• Somut veri ister; soyut şeyleri anlamaz.

Maymun Beyni

Memelilerin çoğunda bulunur, duygusal beyin olarak da adlandırılır. Sürüngen beynin üzerinde bulunur ve sürüngen beyni sarıp sarmalar. Maymun beyninin sosyal ve duygusal ilişkilerimizin oluşmasındaki yeri büyüktür. Anlaşma, paylaşma, ilgi bekleme, anlamaya çalışma, bir arada olma gibi davranışlarımızı yönetir. Koklama, seksüel çekim, tehlike duygusu gibi hisleri kontrol eden duygusal merkezlerden oluşur.

Maymun beyni; hafıza veri tabanımız olan hipokampus, duygularımızdan sorumlu amigdala, iletişim merkezi olan talamus ve vücuttaki birçok fizyolojik olayı denetleyen hipotalamustan oluşur.

Mutluluk limbik sistem tarafından harekete geçirilen bir zihinsel durumdur.

Antonio Damasio

İnsan Beyni

Sürüngen beyin ve orta beyin, eski beyin olarak kabul edilirken insan beyni yeni beyin olarak kabul edilir. Bunun nedeni, insan beyninin evrim sürecinin son aşamasında geliştiğinin düşünülmesidir.

İşitme, görme, duyma, düşünme gibi üst düzey zihinsel işlevlerden sorumludur. Beynin düşünen kısmıdır. Mantık yürütür, kıyaslama yapar, rasyonel düşüncelerin oluşmasını sağlar. Burada bulunan prefrontal korteks plan yapmayı, hazzı ertelemeyi, geleceğe yönelik kararlar almayı sağlar. Duygularımızı yönetir ama maymun beyni tehlikeli bir duygusal durum gördüğünde neokorteksten önce davranarak cevap verir.

Beyin, düşündüğümüzü düşünme aparatı.

Ambrose Bierce

Bu üç katmadan daha çok hangisini kullanırsak o katman davranışlarımızı etkilediği keşfedilmiştir. Yani soyut verilerini anlamakta zorluk çeken, değişime karşı, öğretilen davranışları sergileyen, her şeyden bir fayda uman insanlar daha çok sürüngen beynini kullanmaktadır.

İnsanların sürüngen beynini kullanmasını sağlayan en etkili yöntemlerden biri insanları bir gruba dahil etmektir. Gruba dahil olan insan doğan çatışma ortamı sonucu grubun çıkarlarını sorgulamadan savunmaya başlar. Eğer grupta korkuya dayalı uygulamalar varsa insanların beyni sürüngen beyne iner. Almanya halkının Hitler’in peşinden gidip Yahudi halkının katledilmesinde rol oynamalarının altında da sürüngen beyin yatar.

---

Yararlanılan Kaynaklar:

1. https://yenisehir.fandom.com/tr/wiki/S%C3%BCr%C3%BCngen_Beyin_(r-komples) adresinden alındı.
2. https://kardit-habitlab.com/beyin/ adresinden alındı.
3. https://www.kigem.com/surungen-beynimiz-hayatimizi-yonetiyor.html adrsinden alındı.
4. http://tusbeyinli.com/2016/01/surungen-beyin-nedir-ozellikleri-nelerdir.html adresinden alındı.
5. http://blog.milliyet.com.tr/surungen-beyninizi-taniyor-musunuz—nasil-kontrol-edebilirsiniz-/Blog/?BlogNo=419464 adresinden alındı.
6. https://www.temelaksoy.com/insani-yoneten-ilkel-beyindir/ adresinden alındı.
7. https://www.linkedin.com/pulse/hitlerin-ba%C5%9Far%C4%B1-s%C4%B1rr%C4%B1-r-kompleksle-y%C3%B6netmek-a-kadir-%C3%A7ayl%C4%B1 adresinden alındı.
8. http://duygusalzeka.net/icsayfa.aspx?Sid=68&Tid=3 adresinden alındı.

---

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️