KuramlarTerapiler

EMDR Terapisi Nedir? Tarihçesi ve Uygulanışı

Eye Movement Desensitization and Processing Therapy.

Türkçe açılımıyla ‘Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme’.

İlk olarak 1987 yılında Dr. Francine Shapiro tarafından travma sonrası stres bozukluğunun tedavisi için geliştirilmiştir. 

EMDR’nin Ortaya Çıkışı

Destek alınmak istenen konuya ve kişisel duruma göre birçok farklı terapi yönetimi vardır. Özellikle TSBB bozukluğunun tedavisinde etkililiği araştırmalarla gösterilmiş EMDR’de terapi teknilerinden biridir.  Bu tekniğin doğuşu, psikolog Shapiro’nun parkta yürürken başına gelen bir olaya dayanmaktadır. Shapiro bir gün parkta yürürken kendisini rahatsız eden düşüncelerinin kaybolduğunun ve bu olayları yeniden hatırlamaya çalıştığında da artık daha önceki gibi rahatsız edici olmadıklarının farkına varmıştır. O andan itibaren Shapiro, bunun nedenini ve ne yapmış olabileceğini sorgulamaya başlamış. Deneyimini düşündükçe o an gözlerini sağa ve sola, yukarı ve aşağı hareket ettirdiğini fark etmiştir. Ardından kendisi ve yakın çevresi üzerinde yeniden deneyimlemiş ve cidden de göz hareketlerini yaparak rahatsız edici düşüncelerden kurtulmanın mümkün olduğunu görmüştür. Fakat bazı insanların göz kaslarının yapısı nedeniyle gözlerini sistematik hareket ettirirken zorluk yaşadıklarını görmüş ve bunu kolaylaştırmak  için parmağıyla yönlendirmeyi içeren EMDR’nin temelini atmıştır.

EMDR’nin Altyapısı

EMDR teorisinin temeli Adaptif Bilgi İşleme Modeline dayanır. Bu modele göre, insan beyni, her yeni deneyim ile kendisine ulaşan bilgiyi işler ve bunu işlevsel hale getirir. Olay anında meydana gelen duygular, düşünceler, inançlar, duyumlar, ses, koku gibi bilgiler de işlenip ilişkili anı ağları ile bütünleşir. Bu sayede öğrenme gerçekleşir. İnsanın ruh sağlığını ve gelişimini öğrenme yollu desteklediği için adaptif bir mekanizma olarak kabul edilir. Ancak travma veya kişiyi çok rahatsız eden olaylar karşısında sistemin bozulduğu gözükmektedir. Yeni bilgi işlenip mecvut anı ağına entegre olamıyor. Öğrenme gerçekleşmediği için duygular, düşünceler, imgeler, sesler, kokular yaşandığı haliyle depolanıyor. Bu yüzden de travmatik anılar tetiklendiğinde depolanan rahatsız edici unsurlar yaşanıyor. İşte insanın travmatik anıyı yeniden yaşıyormuş gibi hissetmesinin ve bundan etkilenmesinin nedeni bu bilgi işleme sistemindeki bozulmadan kaynaklanmaktadır. 

EMDR’nin İşleyişi

İşlenmemiş anıların şimdiki zamandaki olaylar tarafından tetiklenip olumsuz duygu, düşünce ve davranışlara neden olabildiğini söylemiştik. Yani olumsuz duygu, düşünce, davranış ve kişilik özelliklerinin arkasında; uyum bozucu, işlev bozucu, işlenmeden ve izole bir şekilde depolanmış anılar yatmaktadır. EMDR, bu tür izole anıların işlenmesini sağlayan fizyolojik temelli bir terapidir. EMDR ile izole kalmış anı ile diğer anı ağları arasında ilişki kurulur ve öğrenme gerçekleştirilerek bilginin adaptif bir şekilde depolanması sağlanmış olur. Bu sayede semptomların azaltılması ve ortadan kaldırılması amaçlanır. 

EMDR’nin Amacı

EMDR terapisinde sekiz aşamalı ve üç yönlü (geçmiş, şimdi, gelecek) yapılandırılmış bir yaklaşım kullanılır.

  1. Geçmişte yaşanan anılar yeniden işlenerek duyarsızlaştırma sağlanır.
  2. Bugün yaşanan semptomlar tedavi edilir.
  3. Danışan ileride karşılaşabileceğe benzer sorunlara karşı hazırlıklı hale getirilmesi, geleceğe dönük hazırlıklar.

Geçmiş, bugün ve gelecek eksenini bir örnekle açıklayacak olursak:       

Geçmişte cinayete tanık olmuş bir insan düşünelim. Bu insan küçükken annesinin ölümüne şahit oluyor ve katilin “Eğer birine söylersen seni bulur ve öldürürüm!” tehdidine maruz kalıyor. Katilin yüzünü görmüyor fakat katilin kıyafetine takılı kelebek broşunu görüyor. Bu yüzden kelebek bir gün onu bulup öldürür diye kelebeklerden korkmaya başlıyor ve her bahar mevsimi abisi ile beraber başka bir şehre taşınmak zorunda kalır. Kelebek gördüğü zaman ataklar yaşıyor. Rüyalarında da kelebekler hiç peşini bırakmıyor. Bu travma örneğinde EMDR ile çalışılacak olunsa, öncelikle geçmişte yaşadığı bu olay nötr hale getirilmeye çalışılır. Geçmişte yaşanıp artık bitmiş bir anı olduğunun idrakına varması sağlanır. Ardından ikinci kısımda travmadan ötürü yaşadığı kısıtlayıcı kaçınmalar ve semptomlar çalışılır. Tetikleyici denen unsurlar ile çalışmanın ardından geleceğe yönelik amaçlar ve beceriler çalışılır. Bu örnek üzerinden örneğin artık şehir değiştirmemesi sağlanır. 

Bu örneği “It’s okay to not be okay” dizisinden aldım. Merak edenler bu travma öyküsünü ve müdahalesini diziyi izleyerek daha detaylı görebilir. Tavsiye ederim.

EMDR Terapisinin Uygulanışı 

1- Öykü Alma ve Tedavi Planlama: 

Danışandan öykü alınır ve uygun bir değerlendirme yapılır. Bunun yanı sıra; terapist ve danışan tedavi hedeflerini belirlemek için birlikte çalışır. Hedefler; geçmiş hatıraları, mevcut tetikleyicileri ve gelecekteki hedefleri içerir.

2- Hazırlık:

Terapist, EMDR tedavisi hakkında bir açıklama sunar ve danışana prosedürleri tanıtır. Kısaca danışan, sürecin işeyişi hakkında bilgilendirilir. Bunun yanı sıra danışana göz hareketlerini nasıl yapacağı da kısaca gösterilir. Terapi süreci zorlayıcı olabileceği için bazı gevşeme teknikleri de öğretilir.

3- Değerlendirme:

Bu üçüncü aşama en kritik aşama olarak tanımlanır. Danışandan yaşadığı travmatik olayı en iyi şekilde yansıtacak bir görsel imge oluşturması istenir. Danışanın travmatik olaya ilişkin ve kendine ilişkin işlevsel olmayan düşünceleri (değersizim, başarısızım vb.) ortaya çıkarılır. Ardından daha sonra kullanılmak üzere danışandan kendine ilişkin olumlu bir düşünce ( değerliyim, dürüstüm vb.) belirlemesi istenir. Danışandan ortaya çıkarılan bu olumlu düşünceye ne kadar inandığı, düşünce geçerliliği ölçeği üzerinden değerlendirmesi istenir.

Bu ölçek yedi dereceli bir ölçektir. (1 tamamen geçersiz, 7 tamamen geçerli.)

Bir de bu aşamada danışanın travmatik deneyime ilişkin imgesi ve kendine ilişkin olumsuz düşüncesi birleştirilir ve bunun danışanda yarattığı stres düzeyi de öznel stres durumu ölçeği ile değerlendirilir. 

Bu ölçek de 10 dereceli bir ölçektir. ( 1 rahatsız edici değil, 10 olabilecek en kötü şekilde rahatsız edici)

En son danışandan travma yaratan olayları düşündüğünde hissettiği duyguların bedenindeki yerini belirlemesi istenir.

4- Duyarsızlaştırma:

Bu aşamaya danışan hazır olduğunda geçilir. Bu aşamada da danışandan yaşadığı travmatik anıyı imgelemesi, bu olaya ve kendine ilişkin olumsuz düşüncelere, negatif inançlara ve bedensel değişimlere odaklanması istenir. Danışan işlemleme yaparken psikolojik danışman da işaret parmağını kullanarak danışanın gözlerini sağa-sola düzenli hareket ettirmesini sağlar. Bunun nedeni beynin REM uykusu esnasında (Hızlı göz hareketli uyku) sırasında bilgiyi işliyor olmasıdır. EMDR ile aslında uyanıkken, uygulanan bu göz hareketleri ile benzer fizyolojik etkiler yaratıldığı öngörülmektedir. Bu göz hareketleri dizisi 24 tekrardan oluşur. Her bir göz hareketi dizisi bittikten sonra danışandan rahatlaması ve zihnini boşaltması istenir. Ardından öznel stres ölçeğine göre yaşadığı stresi değerlendirmesi istenir. Travmatik yaşantının yarattığı stres düzeyi sıfıra ya da bire düşene kadar duyarsızlaştırma işlemi tekrarlanır. 

5- Yerleştirme: 

EMDR’nin beşinci aşamasında, pozitif inancın yerleştirilmesine yönelik çalışılır.

6- Beden Tarama: 

Bu aşamada danışanlardan travmatik olayı ve pozitif bilişi düşünmeleri ve kalan somatik sıkıntılarını tespit etmeleri istenir. Danışan; herhangi bir rahatsızlık bildirirse, rahatsızlık ortadan kaldırılana dek göz hareketleri dizisi uygulanır. 

7- Kapanış: 

Danışana geri bildirimde bulunulur ve süreç ile ilgili bilgilendirme yapılır.

8- Yeniden Değerlendirme: 

Bu aşamada terapist; danışanın mevcut psikolojik durumunu, tedavi etkilerinin devam edip etmediğini, son seanstan bu yana hangi anıların ortaya çıkmış olabileceğini değerlendirir. Bu aşama her seansın başında uygulanır. 


Kaynakça:

  1. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/57046
  2. https://www.apa.org/ptsd-guideline/treatments/eye-movement-reprocessing
  3. https://www.emdr-tr.org/emdr-nedir/
  4. https://www.slideshare.net/elikapsikoloji/elika-psikoloji-emdr-terapisinin-amac-nedir

Okuduğunuz içerik sevgiyle oluşturulmuştur ❤️

Başa dön tuşu